予嘗載酒從陽明先師游於鑑湖之濱,時黃石龍(綰)。 亦與焉。 因論戒慎不 、恐懼不聞之義,先師舉手中箸示予曰:「見否?」對曰:「見。 」既而隱箸桌下,又問曰:「見否?」對曰:「不見。 」先師微哂,予私問之石龍,石龍曰:「此謂常睹常聞也。 」終不解。 其後思而得之。 蓋不睹中有常睹,故能戒慎不睹,不聞中有常聞,故能恐懼不聞,此天命之於穆不已也。 故當應而應,不因聲色而後起念;不當應而不應,雖遇聲色而能忘情,此心體之所以為得正而不為聞見所牽也。 慎於獨知,即致知也。 慎獨之功不已,即力行也。 故獨知之外無知矣,常知之外無行矣,功夫何等簡易耶!良知良能本一體也,先師嘗曰:「知良能是良知,能良知是良能,此知行合一之本旨也。 」但自發端而言,則以明覺之幾為主,故曰:「知者行之始」。 自致極而言,則以流行之勢為主,故曰:「行者知之終」。 雖若以知行分先後,而知為行始,行為知終,則知者即是行,所行者即是知也。 求和即是求中。 求中者,非可着意推求也,凡幾上有倚着處,即是不和。 覺而化去,覺即是中為主處,故致和即所以致中也。 但工夫未能合一,則止是一事之中耳。 道之顯者謂之文,條理分明,脈絡通貫,無過不及之美名也。 禮即天理之節,文之所從出也,苟非嘉會合禮,則妄行無序,烏得為文?故自本體而言,則以達德行達道,誠而明也。 自工夫而言,則曰「博學於文,約之以禮」,明而誠也。 本體工夫初無二事,蓋道之所顯者用也,而工夫則歸於本體,故凡言用者皆屬動,言工夫者皆屬靜。 既曰文,則顯於用而可見可聞者也。 曰學,則歸於靜而戒慎不睹,恐懼不聞,不為見聞所動者也。 為見聞所動,則紛亂而不得為文矣。 學之外,無復有所謂約禮,而禮之約處,即是達德之一。 道之本體如是,故工夫即本體也。 明明德工夫,要於格物,此是實踐處,蓋外物而言德,則德入於虛矣。 第其所謂物者,與「萬物皆備於我」之物同,蓋吾心所見之實理也,先師謂「心之感應謂之物」是也。 心未感時,物皆已往,一有感焉,則物在我矣。 物之所感,但見其象,往過來續,不滯於心,則物謂之理。 滯而成形,則為一物,不可以理名矣。 《易》曰:「見乃謂之象,形乃謂之器。 」器則形而下之名也,故物與理之分,只在形而上下之間耳。 成形之後,即為外物,而吾心之所感者,亦不過順應乎此而已,正不當為其所滯也。 知此,則物不違則而謂之格矣。 過是天理中流出,順勢自然,無撙節處,勢重則偏勝,即為黨矣,故曰:「人之過也,各於其黨。 」然人之良知,必能自覺,覺處着一毫將就,即自欺而為惡矣。 過之發端處,藹然莫能遏,即是仁之根也。 於過處觀之,可以知仁。 欲人察識過,是仁之流而不中節者也。 知其流而不中節,則仁即此而在矣。 敬義本合內外之道,猶曰存心致知雲耳。 蓋敬即戒慎不睹、恐懼不聞之功,收斂此心,反入於內,故曰存心也。 義即不睹不聞中之能分別事理者,此在獨知處求致其精,故日致知也。 然能知者即是此心,於知上知謹,則心便在內,豈有二哉?敬義至於立處,即是本體之德。 敬存乎靜虛之中,則以不偏而為正;敬行乎感應之際,則以得宜而為義。 正則遂其本性,無所回曲,是其直也。 直者,用之順而其主在內,故雲直內。 義則因其定理,無所變遷,是其方也。 方者,體之?而其制在外,故雲方外。 此《易》之所謂敬義,蓋以成德言也。 德成則本體中正不疑,其所行而為順,故以言於《坤》之六二。 若自工夫言,則當雲以敬直內,以義方外,主乎健矣。 敬義不正助處即是順,安可外健以言敬義哉? 「龍戰于野,其血玄黃」。 六陰晦極而陽未嘗亡,猶人心昏蔽已甚而天理未泯也。 陽在陰中,惺然復覺,以為受侮於陰,將自振焉,故與之戰。 主於戰者陽也,故以龍言,而所戰之地在陰。 當陰陽有定位之時,天玄地黃,今陰陽相雜,猶理欲未明也,故曰「其血玄黃」。 良心在人無有死時,此天命之本體。 聖人作《易》,開之以吉凶悔吝,使人自復其本心而已矣。 吉凶悔吝者,心之四德也。 為善則吉,吉者心之安處也。 為惡則凶,凶者心之不安處也。 自凶而趨吉則悔,悔者心有所悟而必欲改也。 自吉而向凶則吝,吝者心有所羞而不欲為也。 此皆天命自動而不待於外求者,此心一覺,豈復蹈禍幾耶! 聖人畫卦,全在心上見得此理,故其象皆狀德之剛柔,蓋不待觀於天地萬物而後可得也。 天地萬物者氣也,德所成之形耳。 知德則知天地,萬物在其中矣。 《大傳》包犧氏仰觀云云,此是春秋以後學《易》者之說。 尚書黃久菴先生綰 黃綰字叔賢,號久菴,台之黃岩人。 以祖廕入官,授後軍都事。 告病歸,家居十年。 以薦起南京都察院經歷。 同張璁、桂萼上疏主大禮,陞南京工部員外郎,累疏乞休。 尚書席書纂修《明倫大典》,薦先生與之同事。 起光祿寺少卿,轉大理寺,改少詹事兼侍講學士,充講官。 《大典》成,陞詹事,兼侍讀學士。 出為南京禮部右侍郎,轉禮部左侍郎。 雲中之變,往撫平之。 知乙未貢舉,丁憂服闋,起禮部尚書,兼翰林院學士,充安南正使,以遲緩不行。 閒住,遷家翠屏山中。 寒署未嘗釋卷,享年七十有五。 第83頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《明儒學案》
第83頁