一日之中所以分紀其時者,曰日中,曰晝日,曰日昃,見于《易》;曰「東方未明」,曰「會朝」,曰「日之方中」,曰「昏」,曰「夕」,曰「宵」,見于《詩》;曰「昧爽」,曰「朝」,曰「日中昃」,見于《書》;曰「朝時」,曰「日中」,曰「夕時」,曰「鷄初鳴」,曰「旦」,曰「質明」,曰「大聽」,曰「晏朝」,曰「昏」,曰「日出」,曰「日側」,曰「見日」,曰「逮日」,見于《禮》;曰「鷄鳴」,曰「日中」,曰「晝」,曰「日下昃」,曰「日旰」,曰「日入」,曰「夜」,曰「夜中」。 見于《春秋傳》,曰「晁」,日「薄暮」,曰「黃昏」,見于《楚辭》。 紀晝則用日,《史記‧項羽紀人項王乃西從蕭晨擊漢軍,而東至彭城,日中大破漢軍。 《呂後紀》:八月庚申旦,平陽侯見相國產計事,日時,遂擊產,《彭越傳》:旦日,日出十餘人後,後者至日中。 《淮南王安傳》:旦受沼,日食時上,《漢書‧五行志人日中時食,從東北,過半哺時復;哺時食從西北,日下晡時復。 《武五子昌邑王傳》:夜漏未盡一刻,以火發書。 其日中賀發,晡時至定陶,《東方朔傳》:微行,以夜漏下十刻乃出,旦明人山下是也,紀夜則用星,《詩》之言「三星在天」,「三星在隅」,「三星在戶」,《春秋傳》之言「降婁中而旦」是也。 不辨星則分言其夜曰「夜中」曰「夜半」,曰「夜鄉晨」是也。 分言其夜而不詳,於是有五分其夜,而言甲、乙、丙、丁、戊者。 《周禮‧司寐氏》「掌夜時」註:「夜時謂夜晚早,若今甲乙至戊。 」 們又書‧西域傳》杜飲曰:「斥侯士五分,夜擊刁斗自守。 」《天文志》:「本始元年四月壬戊,甲夜;地節元年正月戊午,乙夜;六月戊戌,甲夜。 」《三國志‧曹爽傳》:「自甲夜至五鼓,爽乃投刀于地。 」《晉書‧趙上倫傳》:「期四月三日丙夜一籌,以鼓聲為應」是也,五分其夜而不詳,於是有言漏上幾刻者。 《五行志》:「晨漏未盡三刻,有兩月重見。 」又云:「漏上四刻半,乃頗有光。 」《禮儀志》:「夜漏未盡七刻,鐘嗚受賀。 」《東方朔傳》:「微行以夜,漏上十刻西出。 」《上尊傳》:「漏上十門刻行臨到。 」《外戚傳》:「晝漏上十刻而崩。 」又云:「夜漏上五刻,持兒與舜會東交掖門。 」自《南北史》以上皆然。 故《素問》曰:「一日一夜,五分之。 」《隋志》曰:「晝有朝有禺,有中有晡,有夕夜,有甲乙丙丁戊,而無十二時之目也。 」唯《曆書》云:「鷄三號卒明,撫十二節卒於醜」,而下文卻云:「朔旦冬至正北」,又云「正北正西正南正東“,不直言子西午卯。 《漢書‧五行志》言“日加辰已」,又言「時加未」,《翼奉傳》言「日加申」,又言「時加卯」。 《王莽傳》:「天文郎按┉于前,日時加某,莽旋席隨鬥柄而坐。 」而《吳越春秋》亦云:「今日甲子,時加于巳。 」《固髀經》亦有加卯、加西之言。 若紀事之文,無用此者。 《左氏傳》:「卜楚丘曰:『日之數十,故有十時。 』」而杜元凱注則以為十二時,雖不立十二支之目,然其日夜半者即今之所謂子也,鷄鳴者丑也,平旦者寅也,日出者卯也,食時者辰也,隅中者巳也,日中者午也,日失者未也,晡時者申也,日入者百也,黃昏者戌也,人定者亥也。 一日分為十二,始見于此,考之《史記‧天官書》曰:「旦至食,食至曰失,日失至,至下,下訕至日人。 《素問‧藏氣法時論》有曰“夜半」,曰「平旦」,曰「日出」,曰「日中」,曰「日失」.曰「下脯」。 《吳越春秋》有曰「時加日出」,「時加鷄鳴」,「時加日失」,「時加禺中」,則此十二名古有之矣。 《史記‧孝景紀》:「五月丙戌,地動。 其蚤食時,復動。 」《漢書‧武五子廣陵王晉傳》:「奏酒,至鷄鳴時罷。 」《王莽傳》:「以鷄鳴為時。 」《後漢書‧隗囂傳》:「至昏時遂潰圍。 」《齊武王傳》:「至食時,賜陳潰。 」《耿升傳》:「人定時,步果引去。 」《來歙傳》:「臣夜人定後,為何人所賊傷?」《竇武傳》:「自旦至食時,兵降略盡。 」《皇甫嵩傳》:「夜勒兵,鷄鳴,馳赴其陳。 戰至哺時,大破之。 」《晉書‧戴洋傳》:「永昌元年四月庚辰,禺中時,有大風起自東南,折木。 」《宋書‧符瑞志》:「延康元年九月十日,黃昏時,月蝕,熒惑過。 人定時,熒惑出營室,宿羽林。 」皆用此十二時。 《淮南子》「日出於陽谷,浴于咸池,拂于扶桑,是謂晨明。 登于扶桑之上,愛始將行,是謂フ明,至于曲阿,是謂朝明。 臨于曾泉,是謂早食。 次於桑野,是謂宴食。 臻于衡陽,是謂禹中,對於昆吾,是謂正中。 靡于鳥次,是謂小遷。 至于悲谷,是謂晡時。 回于女紀,是謂大遷。 經于泉隅,是謂高春。 頓于連石,是謂下春,愛止羡和,爰息六螭,是謂懸車。 薄于虞泉,是謂黃昏。 渝于蒙谷,是謂定昏。 」按此自晨明至定昏為十五時,而卜楚卜以為十時。 未知今之所謂十二時者,自何人定之也。 《素問》中有言歲甲子者,有言寅時者,皆後人偽撰入之也。 第162頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《日知錄》
第162頁