大凡含生之倫,愈愚獷者,其腦氣筋愈粗,其所知之事愈簡。 愈文明者,其腦氣筋愈細,其所知之事愈繁。 禽獸所知最簡,故虎豹雖猛,人能檻之。 野人所知亦簡,故苗黎番回雖悍,人能制之,智愚之分,強弱之原也。 今以西人聲光化電農礦工商諸學,與吾中國考據詞章帖括家言相較,其所知之簡與繁,相去幾何矣!兵志曰:知彼知己,百戰百勝。 人方日日營伺吾側,纖悉曲折,虛實畢見,而我猶枵然自大,偃然高臥,非直不能知敵,亦且昧于自知。 坐見侵陵,固其宜也。 故國家欲自強,以多譯西書為本。 學子欲自立,以多讀西書為功。 此三百種者,擇其精要而讀之,于世界蕃變之跡,國土遷異之原,可以粗有所聞矣。 抑吾聞英倫大書樓所藏書,凡八萬種有奇。 今之所譯,直九牛之一毛耳。 西國一切條教號令,備哉粲爛。 實為政治之本,富強之由。 今之譯出者何寥寥也?彼中藝術,日出日新,愈變愈上。 新者一出,舊者盡廢。 今之各書,譯成率在二十年前。 彼人視之,已為陳言矣。 而以語吾之所謂學士大夫者,方且詐為未見,或乃瞠目變色,如不欲信。 嗚呼,豈人之度量相越遠邪?抑導之未得其道也? 一、譯出各書,都為三類。 一曰學,二曰政,三曰教。 今除教類之書不錄外,自余諸書分為三卷。 上卷為西學諸書;其目曰算學,曰重學,曰電學,曰化學,曰聲學,曰光學,曰汽學,曰天學,曰地學,曰全體學,曰動植物學,曰醫學,曰圖學。 中卷為西政諸書;其目曰史志,曰官制,曰學制,曰法律,曰農政,曰礦政,曰工政,曰商政,曰兵政,曰船政。 下卷為雜類之書;其目曰遊記,曰報章,曰格致,總曰西人議論之書,曰無可歸類之書。 一、明季國初,利艾南湯諸君,以明歷見擢用。 其所著書,見于《天學匯函》,《新法算書》者百數十種,又製造局、益智書會等處,譯印未成之書百餘種。 通商以來中國人著書言外事,其切實可讀者,亦略有數十種,掇拾薈萃,名為附卷。 一、西學各書,分類最難。 凡一切政皆出於學,則政與學不能分。 非通群學不能成一學,非合庶政不能舉一政,則某學某政之各門不能分。 今取便學者,強為區別。 其有一書可歸兩類者,則因其所重。 如《行軍測繪》,不入兵政,而入圖學,《禦風要術》,不入天學,而入船政,《化學衛生論》,不入化學,而入醫學是也。 又如《電氣鍍金》,《電氣鍍鎳》等書,原可以入電學,《脫影奇觀》,《色相留真》,《照像略法》等書,原可以入光學;《汽機發軔》、《汽機必以》,《汽機新制》等書,原可以入汽學;今皆以入工藝者,因工藝之書,無不推本於格致,不能盡取而各還其類也。 又如《金石識別》,似宜歸礦學類,又似宜歸地學類,而皆有不安。 故歸之化學。 《海道圖說》,似宜歸地學類,又似宜歸海軍類,而皆有不安,故歸之船政。 此等門目,亦頗費參量。 然究不能免牽強之誚。 顧自《七略》、《七錄》以至《四庫總目》,其門類之分合,歸部之異同,通人猶或訾之。 聚訟至今,未有善法。 此事之難久矣。 海內君子惠而教之,為幸何如! 一、門類之先後。 西學之屬,先虛而後實。 蓋有形有質之學,皆從無形無質而生也。 故算學重學為首,電化聲光汽等次之。 天地人物等次之,醫學圖學全屬人事,故居末焉。 西政之屬,以通知四國為第一義,故史志居首,官制學校政所自出,故次之,法律所以治天下,故次之,能富而後能強,故農礦工商次之,而兵居末焉。 農者地面之產,礦者地中之產,工以作之,作此二者也,商以行之,行此三者也,此四端之先後也。 船政與海軍相關,故附其後。 一、已譯諸書,中國官局所譯者兵政類為最多。 蓋昔人之論,以為中國一切皆勝西人,所不如者,兵而已。 西人教會所譯者,醫學類為最多。 由教士多業醫也。 製造局首重工藝,而工藝必本格致,故格致諸書,雖非大備,而崖略可見。 惟西政各籍譯者寥寥,官制學制農政諸門,竟無完帙。 今猶列為一門者,以本原所在,不可不購懸其目,以俟他日之增益云爾。 一、書目例標撰人名氏,今標譯人,不標撰人者,所重在譯也。 譯書率皆一人口授,一人筆述。 今諸書多有止標一人。 原本不兩標,故仍用之,名從主人也。 一、收藏家最講善本。 故各家書目,于某朝某地刻本至為。 今所列皆新書,極少別本,仍詳列之者,不過取便購讀,與昔人用意微殊。 其雲在某某書中者,無單行本也。 其雲《格致彙編本》,《萬國公報本》,《時務報本》,其下不注本數價值者,亦無單行本也。 一、古書用捲子本故標卷數。 後世裝潢既異,而猶襲其名,甚無謂也。 故今概標本數,不標卷數。 一、目錄家皆不著價值,蓋所重在收藏無須乎此。 今取便購讀,故從各省官書局之例,詳列價值。 其標若干兩若干錢者,銀價也。 其標若干千若干百者,制錢價也。 其標若干元,若干角者,洋銀價也。 製造局、同文館、天津學堂之書,概據原單。 其家刻本及西士自印本,據格致書室單。 一、表下加識語,表上加圈識,皆為學者購讀而設,體例不能雅馴,所不計也。 惜所識太略,又學識淺陋,未必得當耳。 世之君子,尚救正之。 一、附卷所載通商以前之西書,多言天算言教兩門。 今除言教之書不著錄外,自余諸書,不能以類別,故以著書人為別。 第285頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第285頁