故《春秋》受命所先制者,改正朔,易服色,所以應天也。 然則官至旌旗之制,有法而然者也。 故孔子曰:「奢則不遜,儉則固。 」儉非聖人之中制也。 臣聞良玉不D046,資質潤美,不待刻D046,此亡異於達巷黨人不學而自知也。 然則常玉不D046,不成文章;君子不學,不成其德。 臣聞聖王之治天下也,少則習之學,長則材諸位,爵祿以養其德,刑罰以威其惡,故民曉于禮誼而恥犯其上。 武王行大誼,平殘賊,周公作禮樂以文之,至于成康之隆,囹圄空虛四十餘年,此亦教化之漸而仁誼之流,非獨傷肌膚之效也。 至秦則不然。 師申商之法,行韓非之說,憎帝王之道,以貪狼為俗,非有文德以教訓于下也。 誅名而不察實,為善者不必免,而犯惡者未必刑也。 是以百官皆飾虛辭而不顧實,外有事君之禮,內有背上之心;造偽飾詐,趣利無恥;又好用D952酷之吏,賦斂亡度,竭民財力,百姓散亡,不得從耕織之業,群盜並起。 是以刑者甚眾,死者相望,而堅不息,俗化使然也。 故孔子曰「導之以政,齊之以刑,民免而無恥」,此之謂也。 今陛下並有天下,海內莫不率服,廣覽兼聽,極群下之知,盡天下之美,至德昭然,施于方外。 夜郎、康居,殊方萬里,說德歸誼,此太平之致也。 然而功不加于百姓者,殆王心來加焉。 曾子曰:「尊其所聞,則高明矣;行其所知,則光大矣。 高明光大,不在於它,在乎加之意而已。 」願陛下因用所聞,設誠于內而致行之,則三王何異哉! 陛下親耕籍田以為農先,夙寤晨興,憂勞萬民,思維往古,而務以求賢,此亦堯、舜之用心也,然而未雲獲者,士素不厲也。 夫不素養士而欲求賢,譬猶不琢玉而求文采也。 故養士之大者,莫大乎太學;太學者,賢士之所關也,教化之本原也。 今以一郡一國之眾,對亡應書者,是王道往往而絶也。 臣願陛下興太學,置明師,以養天下之士,數考問以盡其材,則英俊宜可得矣。 今之郡守、縣令,民之師帥,所使承流而宣化也;故師帥不賢,則主德不宣,恩澤不流。 今吏既亡教訓于下,或不承用主上之法,暴虐百姓,與堅為市,貧窮孤弱,冤苦失職,甚不稱陛下之意。 是以陰陽錯繆,氛氣棄塞,群生寡遂,黎民未濟,皆長吏不明,使至于此也。 夫長吏多出於郎中、中郎,吏二千石子弟選郎吏,又以富訾,未必賢也。 且古所謂功者,以任官稱職為差,非謂積日累久也。 故小材雖累日,不離于小官;賢材雖未久,不害為輔佐。 是以有司竭力盡知,務治其業而以赴功。 今則不然。 累日以取貴,積久以致官,是以廉恥貿亂,賢不肖渾淆,未得其真。 臣愚以為使諸列侯、郡守、二千石各擇其吏民之賢者,歲貢各二人以給宿衛,且以觀大臣之能;所貢賢者有賞,所貢不肖者有罰。 夫如是,諸侯、吏二千石皆盡心于求賢,天下之士可得而官使也。 遍得天下之賢人,則三王之盛易為,而堯、舜之名可及也。 毋以日月為功,實試賢能為上,量材而授官,錄德而定位,則廉恥殊路,賢不肖異處矣。 陛下加惠,寬臣之罪,令勿牽制於文,使得切磋究之,臣敢不盡愚! 於是天子復冊之。 制曰:蓋聞「善言天者必有征於人,善言古者必有驗于今」。 故朕垂問乎天人之應,上嘉唐虞,下悼桀、紂,浸微浸滅浸明浸昌之道,虛心以改。 今子大夫明於陰陽所以造化,習于先聖之道業,然而文采未極,豈惑乎當世之務哉?條貫靡竟,統紀未終,意朕之不明與?聽若眩與?夫三王之教所祖不同,而皆有失,或謂久而不易者道也,意豈異哉?今子大夫既已著大道之極,陳治亂之端矣,其悉之究之,孰之復之。 《詩》不雲乎,「嗟爾君子,毋常安息,神之聽之,介爾景福。 」朕將親覽焉,子大夫其茂明之。 仲舒復對曰: 臣聞《論語》曰:「有始有卒者,其唯聖人-!」今陛下幸加惠,留聽于承學之臣,復下明冊,以切其意,而究盡聖德,非愚臣之所能具也。 前所上對,條貫靡竟,統紀不終,辭不別白,指不分明,此臣淺陋之罪也。 冊曰:「善言天者必有征於人,善言古者必有驗于今。 」臣聞天者群物之祖也。 故遍覆包涵而無所殊,建日月風雨以和之,經陰陽寒暑以成之。 故聖人法天而立道,亦溥愛而亡私,布德施仁以厚之,設誼立禮以導之。 春者天之所以生也,仁者君之所以愛也;夏者天之所以長也,德者君之所以養也;霜者天之所以殺也,刑者君之所以罰也。 繇此言之,天人之征,古今之道也。 孔子作《春秋》,上揆之天道,下質諸人情,參之於古,考之於今。 故《春秋》之所譏,災害之所加也;《春秋》之所惡,怪異之所施也。 書邦家之過,兼災異之變;以此見人之所為,其美惡之極,乃與天地流通而往來相應,此亦言天之一端也。 古者修教訓之官,務以德善化民,民已大化之後,天下常亡一人之獄矣。 今世廢而不修,亡以化民,民以故棄行誼而死財利,是以犯法而罪多,一歲之獄以萬千數。 以此見古之不可不用也,故《春秋》變古則譏之。 天令之謂命,命非聖人不行;質樸之謂性,性非教化不成;人欲之謂情,情非度制不節。 是故王者上謹于承天意,以順命也;下務明教化民,以成性也;正法度之宜,別上下之序,以防欲也;修此三者,而大本舉矣。 人受命于天,固超然異於群生,入有父子兄弟之親,出有君臣上下之誼,會聚相遇,則有耆老長幼之施,粲然有文以相接,歡然有恩以相愛,此人之所以貴也。 第234頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《漢書》
第234頁