王者以民為基,民以財為本,財竭則下畔,下畔則上亡。 是以明王愛養基本,不敢窮極,使民如承大祭。 今陛下輕奪民財,不愛民力,聽邪臣之計,去高敞初陵,捐十年功緒,改作昌陵,反天地之性,因下為高,積土為山,發徒起邑,並治宮館,大興繇役,重增賦斂,征發如雨,役百乾溪,費疑驪山,靡敝天下,五年不成而後反故。 又廣盱營表,發人塚墓,斷截骸骨,暴揚屍柩。 百姓財竭力盡,愁恨感天,災異屢降,饑饉仍臻。 流散冗食,飠委死於道,以百萬數。 公家無一年之畜,百姓無旬日之儲,上下俱匱,無以相救。 《詩》云:「殷監不遠,在夏後之世。 」願陛下追觀夏、商、周、秦所以失之,以鏡考己行。 有不合者,臣當伏妄言之誅! 漢興九世,百九十餘載,繼體之主七,皆承天順道,遵先祖法度,或以中興,或以治安。 至於陛下,獨違道縱慾,輕身妄行,當盛壯之隆,無繼嗣之福,有危亡之憂,積失君道,不合天意,亦已多矣。 為人後嗣,守人功業,如此,豈不負哉!方今社稷宗廟禍福安危之機在於陛下,陛下誠肯發明聖之德,昭然遠寤,畏此上天之威怒,深懼危亡之徵兆,蕩滌邪辟之惡志,厲精緻政,專心反道,絶群小之私客,免不正之詔除,悉罷北宮私奴車馬出之具,克己復禮,毋貳微行出飲之過,以防迫切之禍,深惟日食再既之意,抑捐椒房玉堂之盛寵,毋聽後宮之請謁,除掖庭之亂獄,出炮格之陷阱,誅戮佞邪之臣及左右執左道以事上者,以塞天下之望。 且寢初陵之作,止諸繕治宮室,闕更減賦,盡休力役,存恤振救睏乏之人以弭遠方,厲崇忠直,放退殘賊,無使素餐之吏久屍厚祿,以次貫行,固執無違,夙夜孳孳,屢省無怠,舊愆畢改,新德既章,纖介之邪,不覆載心,則赫赫大異,庶幾可銷,天命去就,庶幾可復,社稷宗廟,庶幾可保。 唯陛下留神反,覆熟省臣言。 臣幸得備邊部之吏,不知本朝失得,瞽言觸忌諱,罪當萬死。 (《漢書·谷永傳》:永遷涼州刺史,奏事京師訖。 當之部時,有黑龍見東萊,上使尚書問永,受所欲言,永對。 ) ○日食對 元年九月日蝕,酒亡節之所致也。 獨使京師知之,四國不見者,若曰,湛湎於酒,君臣不別,禍在內也。 (《漢書·五行志》下之下:永始元年九月晦,日有食之。 谷永以《京房易》占對。 ) ○星隕對 日月星辰,燭臨下土,其有食隕之異,則遐邇幽隱,靡不咸睹。 星辰附離於天,猶庶民附離王者也。 王者失道,綱紀廢頓,下將叛去,故星叛天而隕,以見其象。 《春秋》記異,星隕最大,自魯嚴以來,至今再見。 臣聞三代所以喪亡者,皆繇婦人群小,湛湎於酒。 《書》云:「乃用其婦人之言,四方之逋逃多罪,是信是使。 」《詩》曰:「赫赫宗周,褒姒滅之。 」「顛覆厥德,荒沉於酒。 」及秦所以二世而亡者,養生大奢,奉終大厚。 方今國家兼而有之,社稷宗廟之大憂也。 (《漢書·五行志》,下之下:成帝永始二年二月癸未,夜過中,星隕如雨,長一二丈,繹繹未至地滅,至鷄鳴止,谷永對。 ) ○又日食對 今年二月日食,賦斂不得度,民愁怨之所致也。 所以使四方皆見,京師陰蔽者,若曰,人君好治宮室,大營墳墓,賦斂茲重,而百姓屈竭,禍在外也。 (《漢書·五行志》下之下:永始二年一月乙酉晦,日有食之,谷永以《京房易》占對。 ) ●卷四十六 ☆谷永(二) ○災異對 臣永幸得以愚朽之材為太中大夫,備拾遺之臣,從朝者之後,進不能盡思納忠輔宣聖德,退無被堅執鋭討不義之功,猥蒙厚恩,仍遷至北地太守。 絶命隕首,身膏野草,不足以報塞萬分。 陛下聖德寬仁,不遺易忘之臣,垂周文之聽,下及芻蕘之愚,有詔使衛尉受臣永所欲言。 臣聞事君之義,有言責者盡其忠,有官守者修其職。 臣永幸得免於言責之辜,有官守之任,當畢力遵職,養綏百姓而已,不宜復關得失之辭。 忠臣之於上,志在過厚,是故遠不違君,死不忘國。 昔史魚既沒,餘忠未訖,委柩後寢,以屍達誠;汲黯身外思內,發憤舒憂,遺言李息。 經曰:「雖爾身在外,乃心無不在王室。 」臣永幸得給事中,出入三年,雖執干戈守邊垂,思慕之心常存於省闥,是以敢越郡吏之職,陳累年之憂。 臣聞天生蒸民,不能相治,為立王者以統理之,方制海內非為天子,列土封疆非為諸侯,皆以為民也。 垂三統,列三正,去無道,開有德,不私一姓,明天下乃天下之天下,非一人之天下也。 王者躬行道德,承順天地,博愛仁恕,恩及行葦,籍稅取民不過常法,宮室車服不逾制度,事節財足,黎庶和睦,則卦氣理效,五徵時序,百姓壽考,庶草蕃滋,符瑞並降,以昭保右。 失道妄行,逆天暴物,窮奢極欲,湛湎荒淫,婦言是從,誅逐仁賢,離逖骨肉,群小用事,峻刑重賦,百姓愁怨,則卦氣悖亂,咎徵著郵,上天震怒,災異屢降,日月薄食,五星失行,山崩川潰,水泉踴出,妖孽並見,星耀光,饑饉薦臻,百姓短折,萬物夭傷。 終不改寤,惡洽變備,不復譴告,更命有德。 《詩》云:「乃眷西顧,此惟予宅。 」 第164頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《全漢文》
第164頁