「知之為知之,不知為不知,是知也。 」知之不知之知是所知,因感而有,用之發也。 是知之知是能知,不因感有,常知而常無知,體之微也。 此體是古今天地人物之靈根,於穆中一點必不能自己之命脈。 夫子為天地立心,生民立命,全是發明此件。 聖門學者,惟顏子在能知上用功,終日如愚,直要瑩徹心源,透根安立。 其餘多在所知上用力,子貢所謂「文章可聞」,皆是所知,惟「性與天道不可聞」者,始是知體。 顏子資高,其初以為,事物不必留心,便要徑約,直從形而上處究竟,仰鑽瞻忽,無有入處。 故夫子教他須一一從事物上理會,由博文,方有依據,事物透徹,方是形而上者。 顏子竭才做去,久之豁然覺得何處有高堅前後,渾然只當前自己一箇心,便是前日能仰鑽瞻忽者。 視聽言動,處處顯露,不加減分毫,無上下亦無前後,故曰「如有所立卓爾。 」但顏子博約,與後儒說不同。 博便是博乃約的,如處事必討自心一箇分寸,如讀書必本自心一箇是非,如聖賢格言至論,一一消歸自心,一切種種散見處,皆見得從自心條理中出,久之覺得只是自己一箇心,凡不遷、不貳、不遠復,皆在此一處分曉,又何等約!故自博而約,語有次第,博即是約,理無先後,同一時事。 若後儒所云,博是從外面討,分明作兩截,做精神耗蝕,何由得「卓爾」? 孔子一段生活意思,惟顏子得之最深,故於言而悅,在陋巷而樂,卻以如愚守之。 其餘則多執滯。 若非曾點說此段光景,孔子之意,幾於莫傳。 以三子照看,便見點意活,三子意滯,於此反照自身,便知自己精神。 是處一切不應執着,識此便是識仁。 蓋生活是仁體,夫子言語實落又卻圓活,要善體會。 如言敬,雲「出門如見大賓,使民如承大祭」,敬有甚形狀,借賓祭點出甚實落,然如字又不着賓祭上,令人照看,便可悟敬的意思。 如雲「言忠信,行篤敬」,以忠敬屬言行,煞是着實,卻雲「立則見其參於前,在輿則見其倚於衡」,是見何物參倚?亦是令人當下自見,有箇不着在言行上的時時存主。 蓋夫子處處指點心體,令人自見現前一箇如有立卓體段,乃天所以與我者,所謂仁也。 喜怒哀樂之未發謂之中,不是推深說,正要見性命之實。 在人尋常喜怒哀樂中,其未發就是那能喜怒哀樂的,常自然在也,明其至近至易也。 聖人位育功化,皆從平常自在中來,無為而成,不須造作,所以謂之淡而不厭,謂之中庸。 然民鮮能者,非理有難能,人自好起風作浪,不肯安常,任其自然耳。 日問常令恬澹虛閒之意多,便漸次見未發氣象。 凡有聲色臭味可着聰明技巧者,雖絶精妙,只用心皆可入。 惟此德既稱不顯,無絲毫聲臭可尋,聰明技巧總無着處,愈用心愈遠,所以難入。 何也?為其原無,故無可入。 須將自己聰明技巧習氣淨盡,斂得,方可入。 故有滋味,有文理,便不得;一切淡、簡、溫,方得。 稍求之遠與顯,則不得;一切攢簇向?從近,自微處透,方得。 故曰可與入德。 所謂入,只心氣斂到極微,此德自在。 如水,濁澄清現,非有所入之處也。 費而隱,正對索隱說。 言隱不必索,就在面前用的,便是日日用着他,卻又無些聲臭可睹聞得,故曰費而隱也。 若費外有隱,則須待索,語大語小,夫婦鳶魚,何處不是費,便有何空閒處可藏隱而待索耶? 性天皆心也,只盡心便知性知天,只存心便養性事天。 其實只一存字,但存不容易,須死生判斷始得。 故必夭壽不貳,修身以俟,命自我立,一切自做主宰,方是存的功夫。 常存便是盡,故夭壽不貳,乃存心功夫極緊切真實耳。 久存自明,性天在我,非存外更有一箇知天養性立命之功也。 孩提愛敬,世儒看作形生以後,最切一竅發念最好處,卻小看了。 乾坤只是一箇生理,一箇太和元氣,故愛敬是乾坤骨髓,生人的命脈,從這些子結聚方成人,故生來便會愛敬,不是生後始發此竅也。 不然,既非學慮,此念愛敬的,從何處交割得來?孟子深於《易》,從資始處看透這消息,故斷以性善,若人深體此意,則天地日月風雷山川鳥獸草木,皆是此竅,無物不是孩提,無時不是孩提,形色天性渾然平鋪,故曰無他,達之天下也。 日間嘗驗心有所可,又隱然若有以為不可者;有所不可,又隱然若有以為可者,依之則吉,不則凶悔吝。 是常若有一物,□居無事而默默在中,為酬應之主,人偽都移易他不得,所謂未發之中,道心惟微是也。 人豈有二心?只精則一,不精則二,一則微,二則危矣。 前有所可,有所不可,是有生習氣,逐物慣習之心,謂之人心,胸中若有二物,交搆相似,故危。 後隱然以為不可,又以為可,是天則自然,謂之道心,萬事皆從此出,而胸中常恬澹靜深,無有一事,故微。 要之,人心是客感客形耳,總只是箇道心,故用功全在惟精。 所謂精者,非精察之精,乃精專之精也。 闇然收斂,屏浮偽雜駁習氣之累,氣潛神凝,胸中漸一,一則微,常微常顯,是謂「允執厥中」。 所謂一念羲《圖》者,如處一事,斂念注思,是坤;思而得之,泰然行去,是復。 或遇事念中大鋭,便銼斂,是坤;少間意氣和平做去,是復。 懲忿窒慾皆然。 若能常自退藏,則總是一箇乾元,自卷自舒,自專自直,先天在我。 第140頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《明儒學案》
第140頁