先生弱冠師事同邑劉兩峰,刻意為學,仕而求質於四方之言學者,未之或怠,終不敢自以為得。 五十罷官,屏絶外務,反躬密體,如是三年,有見於空寂之體。 又十年,漸悟生生真機,無有停息,不從念慮起滅。 學從收斂而入,方能入微,故以透性為宗,研幾為要。 陽明沒後,致良知一語,學者不深究其旨,多以情識承當,見諸行事,殊不得力。 雙江念菴舉未發以究其弊,中流一壺,王學賴以不墜,然終不免頭上安頭。 先生謂:「知者,先天之發竅也。 謂之發竅,則已屬後天矣。 雖屬後天,而形氣不足以干之。 故知之一字,內不倚於空寂,外不墮於形氣,此孔門之所謂中也。 」言良知者未有如此諦當。 先生嘗究心禪學,故於彌近理而亂真之處,剖判得出。 夏樸齋問:「無善無噁心之體,於義雲何?」先生曰:「是也。 」曰:「與性善之旨同乎?」曰:「無善乃至善,亦無弗同也。 」樸齋不以為然,先生亦不然樸哉。 後先生看《大乘止觀》,謂「性空如鏡,妍來妍見,媸來媸見」,因省曰:“然則性亦空寂,隨物善惡乎?此說大害道。 乃知孟子性善之說,終是穩當。 向使性中本無仁義,則惻隱、羞惡從何處出來?吾人應事處人,如此則安,不如此則不安,此非善而何?由此推之,不但無善無惡之說,即所謂『性中只有箇善而已,何嘗有仁義來』。 此說亦不穩。 ”又言:「佛家欲直悟未有天地之先,言語道斷,心行處滅,此正邪說淫辭。 彼蓋不知盈宇宙間一氣也,即使天地混沌,人物銷盡,只一空虛,亦屬氣耳。 此至真之氣,本無終始,不可以先後天言,故曰『一陰一陽之謂道』。 若謂『別有先天在形氣之外』,不知此理安頓何處?蓋佛氏以氣為幻,不得不以理為妄,世儒分理氣為二,而求理於氣之先,遂墮佛氏障中。 」非先生豈能辨其毫釐耶?高忠憲曰:「塘南之學,八十年磨勘至此。 」可為洞徹心境者矣。 論學書 所謂「去念守心」,念不可去,心不可守。 真念本無念也,何去之有?真心本無相也,何守之有?惟寂而常照,即是本體,即是功夫,原無許多岐路費講說也。 (《答王永卿》) 知者先天之發竅也,謂之發竅,則已屬後天矣。 雖屬後天,而形氣不足以干之。 故知之一字,內不倚於空寂,外不墮於形氣,此孔門之所謂中也。 末世學者,往往以墮於形氣之靈識為知,此聖學之所以晦也。 (《答朱易菴》) 靜中欲根起滅不斷者,是志之不立也。 凡人志有所專,則雜念自息。 如人好聲色者,當其艷冶奪心之時,豈復有他念乎?如人畏死亡者,當其刀鋸逼體之時,豈復有他念乎? 學無分於動靜者也。 特以初學之士,紛擾日久,本心真機,盡汩沒矇蔽於塵埃中,是以先覺立教,欲人於初下手時,暫省外事,稍息塵緣,於靜坐中默識自心真面目,久之邪障徹而靈光露,靜固如是,動亦如是。 到此時,終日應事接物,周旋於人情事變中而不捨,與靜坐一體無二,此定靜之所以先於能慮也。 豈謂終身滅倫絶物,塊然枯坐,待守頑空冷靜,以為究竟哉!(《答周守甫》) 吾輩學不加進,正為不識真宰,是以雖曰為學,然未免依傍道理,只在世俗眼目上做得箇無大破綻之人而止耳。 (《答鄒潁泉》) 所舉佛家以默照為非,而謂「廣額屠兒,立地成佛」等語,此皆近世交朋,自不肯痛下苦功,真修實證,乞人殘羹剩汁以自活者也。 彼禪家語,蓋亦有為而發。 彼見有等專內趨寂,死其心而不知活者,不得已發此言以救弊耳。 今以紛紛擾擾嗜欲之心,全不用功,卻不許其靜坐,即欲以現在嗜欲之心立地成佛,且稱塵勞為如來種以文飾之,此等毒藥,陷人於死。 學無多說,若真有志者,但自覺此中勞攘,不得不靜坐以體察之,便須靜坐;或自覺人倫事物上欠實修,不得不於動中着力,便須事上練習,此處原無定方。 (《答賀弘任》) 所云「居敬窮理」,二者不可廢一,要之「居敬」二字盡之矣。 自其居敬之精明了悟處而言,即謂之「窮理」,非有二事也。 縱使考索古今,討論經史,亦是居敬中之一條件耳,敬無所不該,敬外更無餘事也。 認得居敬窮理,只是一件,則功夫更無歇手。 若認作二事,便有換手,便有斷續,非致一之道也。 此心湛然至虛,廓然無物,是心之本體,原如是也。 常能如是,即謂之敬。 陽明所謂「合得本體是,功夫也。 」若以心起敬,則心是一物,敬又是一物,反似於心體上添此一項贅疣,是有所恐懼,而不得其正,非敬也。 (以上《答郭以濟》) [清] 黃宗羲 卷二十一 江右王門學案六 文潔鄧定宇先生以讚 鄧以讚字汝德,號定宇,南昌新建人。 隆慶辛未會試第一。 選庶吉上,歷官編修,右中允,管國子監司業事,南京祭酒,至吏部侍郎。 入仕二十餘年,受俸僅六年。 第135頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《明儒學案》
第135頁