○後《白虎通》曰:「天子之配,商之前皆稱妃,周始立後。 」今考帝嚳四妃,帝舜三妃,以至周初太姜、太任、太姒、邑姜,皆無後名。 而《詩》、《書》所云後,皆君也。 《春秋‧桓八年》:「祭公來,遂逆王後于紀。 」《襄十五年》:「劉夏逆王後于齊。 」於是始稱後。 《曲禮》:「天子有後,有夫人,有世婦,有嬪,有妻,有妾。 」又云:「天子之妃曰後。 」而宣王晏起,姜後脫簪,見于《列女之傳》。 此周人立後之據。 惟《左傳‧哀元年》:「後緡方娠。 」是夏時事,疑此後人追稱之辭。 自《春秋》以下之文,則有以君為後者,有以妃為後者,雜然于書傳矣。 人君之號,唐虞曰帝,夏曰後,商曰王。 然帝王,天子所專,後則諸侯皆得稱之。 故《書》言「肆覲東後」,「群後四朝」,「禹乃會群後,誓于師」。 《伊訓》之祠先王,「侯甸群後咸在。 」周王大告武成,亦曰:「嗚呼群後。 」而後夔、後羿、伯明後寒之稱,皆見于傳。 《胤征》之篇亦稱胤後。 康王作《畢命》曰:「三後協心,同底于道。 」穆王作《呂刑》曰:「乃命三後,恤功於民。 」然則禹之降帝而稱後,是禹之謙,禹之不矜也。 諸侯謂之群後,故天子獨稱元後。 漢時郡守之於吏民,亦有君臣之分,故有稱府主為後者。 漢《武都大守李翕西狹頌》云:「赫赫明後,柔嘉維則。 」《桂陽太守周憬銘》云:「懿賢後兮發聖英。 」晉應詹為南平太守,百姓歌之曰:「僥倖之運,賴茲應後。 」《蘭亭宴集》有郡功曹魏滂詩云:「明後欣時豐,駕言映清瀾。 」 ○王三王之名,自後人追稱之;而禹之為王,未嘗見于書也。 《甘誓》:「王曰:『嗟!六事之人,予誓告汝。 』」《胤征》:「胤後承王命徂征。 」而《夏小正》言:「十有一月,王狩。 」夏之王見于書者始此,然無稱禹為王者。 經傳之文,凡言夏必曰夏後氏。 周人之追王止於太王,而組紺已上至後稷則謂之先公,《詩》:「礻龠祠嘗,于公先王」是也。 通言之則亦可稱之為王。 《書‧武成》:「惟先王建邦啟土。 」《周語》:「太子晉諫靈王:『自後稷之始基靖民,十五王而文始平之,十八王而康克安之。 』」是也。 王而尊之曰帝,黃歇《上秦昭王書》:「先帝文王、武王、王之身三世,不忘接地于齊,以絶從親之要」是也。 王而等之曰諸侯,漢王告諸侯曰:「願從諸侯王擊楚之殺義帝者」是也。 ○君古時有人臣而隆其稱曰君者,周公若曰「君」是也,篇中言君者四,但言君者六。 而成王之書王若曰「君」,陳穆王之書王若曰「嗚呼!君牙」,皆此例也,猶漢時人主稱丞相為君侯也。 《禮記‧坊記》云:「大夫不稱君,恐民之惑也。 」故《春秋》傳中稱君者,皆國君。 然亦有卿大夫而稱為君者,《莊十一年》:「楚門廉語屈暇曰:『君次於郊郢,以禦四邑。 』」《襄二十五年》:「鄭子產對晉士莊伯曰:『成公播蕩,又我之自入,君所知也。 』」至家臣則直謂其主曰君。 《昭十四年》:「司徒老祁慮癸謂南蒯曰:『群臣不忘其君。 』」《二十八年》:「晉祁盈之臣曰:『使吾君聞勝與臧之死也以為快。 』」《哀十四年》:「宋司馬命其徒攻桓氏,其父兄故臣曰『不可』,其新臣曰『從吾君之命』」是也。 《儀禮‧喪服》篇:「公士大夫之眾臣為其君布帶繩屨。 」傳曰:「君謂有地者也。 」鄭氏曰:「天子諸侯及卿大夫有地者皆曰君。 」《喪大記》:「大夫君。 」孔氏曰:「大夫之臣稱大夫為君。 」《周禮‧調人》註:「主,大夫君也。 」此則上下之通稱,不始於後代矣。 人臣稱君,自三代以前有之。 《孟子》:「象曰:漠蓋都君。 」 《漢書‧高帝紀》:「爵或人君,上所尊禮。 」師古曰:「爵高有國邑者,則自君其人,故曰人君也。 上謂天子。 」 漢時曹掾皆稱其府主為君。 至蒼頭亦得稱其主人為君,《後漢書‧李善傳》:「君夫人,善在此」是也。 女亦得稱其父為君,《漢書‧王章傳》:「我君素剛,先死者必我君」是也。 婦亦得稱其舅為君,《爾雅》:「姑舅在則曰君舅、君姑,沒則曰先舅、先姑。 」《淮南子》:「君公知其盜也,逐而去之。 」《列女傳》:「我無樊、衛二姬之行,故君以責我」是也。 《喪服》:「妾為君。 」鄭氏注曰:「妾謂夫為君者,不得體之加尊之也,雖士亦然。 」 ○主春秋時稱卿大夫曰主。 故齊侯唁昭公,稱主君。 子家子曰:「齊卑君矣。 」而南唐降號江南國主,亦以奉中國正朔,自貶其號。 若劉玄德帝蜀,謚昭烈,葬惠陵。 初無貶絀,末帝降魏,封為安樂公,自可即以本封為號。 陳壽作《三國志》,創立先主,後主之名,常璩《蜀志》因之。 以晉承魏統,義無兩帝。 今千載之後,而猶沿此稱,殊為不當。 況改漢為蜀,亦出壽筆。 當時魏已篡漢,改稱昭烈為蜀,使不得附漢統。 異代文人不察史家阿枉之故,若杜甫詩中便稱蜀主,殊非知人論世之學也。 昔劉知幾論《後漢書‧劉元列傳》:以為東觀秉筆,容或諂于當時,後來所修理宜刊革。 今之君子既非曹氏、司馬氏之臣,不當稱昭烈為先主矣。 諸葛孔明書中亦多有稱先主者。 本當是先帝,傳之中原,改為先主耳。 主者次於君之號。 蘇林解《漢書》「公主」云:「婦人稱主,」引《晉語》:「主孟啖我」。 第194頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《日知錄》
第194頁