○考古人曰父、曰考,一也。 《易》曰「幹父之蠱,有子,考無咎。 」《書‧大誥》:「若兄考,乃有友伐厥子,民養其勸,弗救。 」《康誥》:「子弗祗服厥父事,大傷厥考心。 」《酒誥》:「厥心臧,聰聽祖考之彞訓。 」尹伯奇《履霜操》曰:「考不明其心兮聽讒言。 」自《曲禮》定為生曰父,死曰考之稱,而為人子者當有所諱矣。 ○伯父叔父古人于父之昆弟必稱伯父、叔父,未有但呼伯、叔者。 若不言父,而但曰伯、叔,則是字之而已。 《詩》所謂「叔兮伯兮」,「伯兮兮」,「叔于田」之類,皆字也。 今之天子稱親王為叔祖、曾叔祖,甚非古義。 《禮》:「天子稱同姓諸侯曰伯父、叔父,稱其先君亦曰伯父、叔父。 」《左傳‧昭九年》:「景王使詹桓伯辭于晉曰:『伯父惠公。 』」《十五年》:「景王謂籍談曰:『叔父唐叔。 』」稱其先君為伯父、叔父之證也。 故《禮》有諸父,無諸祖。 ○族兄弟《書》:「克明俊德,以親九族。 」鄭康成謂:「九族者,據己上至高祖,下及玄孫之親。 」《左傳‧襄公十二年》:「凡諸侯之喪,同宗臨于祖廟,同族于禰廟。 」註:「同族謂高祖以下是也。 」故晉叔向言之宗十一族。 賈誼《新書》:「人有六親。 六親始曰父;父有二子,二子為昆弟;昆弟又有子,子從父而昆弟,故為從父昆弟;從父昆弟又有子,子從祖而昆弟,故為從祖昆弟;從祖昆弟又有子,子從曾祖而昆弟,故為曾祖昆弟;曾祖昆弟又有子,子為族兄弟。 備于六,此之謂六親。 」是同高祖之兄弟即為族,族非疏遠之稱。 《顏氏家訓》:「凡宗親世數,有從父,有從祖,有族祖。 江南風俗,自茲以往皆云族人。 河北雖二三十世猶呼為從伯、從叔。 梁武帝嘗問一中土人曰:『卿北人,何故不知有族?』答云:『骨肉易疏,不忍言族耳。 』」當時雖為敏對,於理未通。 ○親戚《史記‧宋世家》:「箕子者,紂親戚也。 」《路史》謂:「但言親戚,非諸父昆弟之稱。 」非也。 古人稱其父于兄弟亦曰親戚。 《韓詩外傳》:「曾子曰:『親戚既沒,雖欲孝,誰為孝?』」此謂其父母。 《左傳‧僖公二十四年》:「封建親戚,以善屏周。 」此謂其子弟。 《昭公二十年》:「棠君尚謂其弟員曰:『親戚為戮,不可以莫之報也。 』」《三國志》:「張昭謂孫權曰:『況今奸宄兢逐,豺狼滿道,乃欲哀親戚,顧禮制。 』」此謂其父兄。 ○哥唐時人稱父為哥。 《舊唐書‧王琚傳》:「玄宗泣曰:『四哥仁孝,同氣惟有太平。 』睿宗行四故也。 玄宗子《棣王剡傳》:“惟三哥辨其罪。 」玄宗行三故也。 有父之親,有君之尊,而稱之為四哥、三哥,亦可謂名之不正也已。 玄宗《與寧王憲書》稱大哥,則唐時宮中稱父、稱兄皆曰哥。 ○妻子今人謂妻為妻子,此不典之言,然亦有所自。 《韓非子》:「鄭縣人卜子使其妻為褲。 其妻問曰:『今褲何如?』夫曰:『象吾故。 』妻子因毀新令如故褲。 」杜子美詩:「結髮為妻子,席不暖君床。 」 ○稱某經傳稱某有三義。 《書‧金滕》:「惟爾元孫某。 」史文諱其君,不敢名也。 《春秋‧宣公六年,公羊傳》:「於是使勇士某者往殺之。 」傳:「失其名也。 」《禮記‧禮》:「內事曰孝王某,外事曰嗣王某。 」《儀禮‧士冠禮》:「某有“子某。 」《論語》:「某在斯,某在斯。 」通言之也。 周人以諱事神。 《牧誓》之言「今予發」。 《武成》之言「周王發」,生則不諱也;《金滕》之言「惟爾元孫某」,追錄于武王既崩之後,則諱之矣。 故《禮》:「卒哭乃諱。 」 ○互辭《易》:「斡父之蠱,有子,考無咎。 」言「父」又言「考」。 《書》:「予恐來世以台為口實。 」言「予」又言「台」。 「汝猷黜乃心。 」言「汝」又言「乃」。 「予念我先神後之勞爾先。 」言「予」又言「我」。 「越予沖人,不印自恤。 」言「予」又言「」。 《詩》:「豈不爾受,既其女遷。 」言「爾」又言「女」。 《論語》:「吾不欲人之加諸我也。 」《孟子》:「我善養吾浩然之氣。 」言「我」又言「吾」。 《左傳》:「爾用而先人之治命。 」言「爾」又言「而」。 「女畏而宗室。 」言「女」又言「而」。 《史記‧張儀傳》:「若善守汝國,我顧且盜而城。 」言「若」言「汝」又言「而」。 《詩》:「王于出征,以佐天子。 」言「王」又言「天子」。 「乃命魯公,俾侯于東。 」言「公」又言「侯」。 《梁傳》:「言君之不取,為公也,」言「君」又言:「公」。 《左傳》:「以其子更公女,而嫁公子。 」言「公女」又言「公子」。 《史記‧齊世家》:「子我盟諸田于陳宗。 」言「田」又言「陳」。 皆互辭也。 ○豫名《詩》:「鳥乃去矣,後稷呱矣。 」子初生而已名之為後稷也。 「為韓吉相攸。 」女在室而已名之為韓吉也。 皆因其異日之名而豫名之,亦臨文之不得不然也 ○重言古經亦有重言之者。 《書》:「自朝至于日中昃,不遑暇食。 」「遑」即「暇」也。 《詩》:「無己太康」。 「已」即「太」也。 「既安且寧」。 「安」即「寧」也。 「既庶且多。 」「庶」即「多」也。 《左傳》:「一薰一獲,十年尚猶有臭。 」「尚」即「猶」也。 「周其有[A18F]王,亦克能修其職。 」「克」即「能」也。 《禮記》:「人喜則斯陶。 」「則」即「斯」也。 第193頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《日知錄》
第193頁