○名父名君名祖《金膝》:周公之祝辭曰:「惟爾元孫某」;《左傳》:荀偃濟河而禱,稱「曾臣彪」。 名君也。 《左傳》:楚子圍宋,申犀見王,稱「無畏」;知犖對楚王,稱「外臣首」;鄢陵之戰,欒針曰「書退」,名父也。 華耦來盟,稱「君之先臣督」;欒盈辭于周行人,曰「陪臣書」,日「其子」,名祖若父也。 ○弟子名師《論語》:長沮曰「夫執輿者為誰?」子路曰:「為孔丘。 」《孟子》:樂正子人見曰:「君奚為不見孟軻也?」是弟子而名師也。 ○同輩稱名古人生不諱名,同輩皆面呼其名。 《書》周公若曰「君」,《禮記‧曾子間篇》老聃曰「丘」,《檀弓篇》曾子曰「商」,《論語》微生畝謂孔子曰「丘」是也。 ○以字為諱古人敬其名,則無有不稱字者。 《顏氏家訓》曰:「古者名以正體,字以表德。 名終則諱之,字乃可以為孫氏。 孔子弟子記事者皆稱仲尼。 呂後微時,嘗字高祖為季。 漢袁種,字其叔父盎曰絲。 王丹與侯霸子語,字霸為君房。 江南至今不諱字也,河北士人全不辨之。 」故有諱其名而並諱其字者,《三國志‧司馬朗傳》:「年九歲,人有道其父字者,朗曰:『慢人親者,不敬其親者也。 客謝之。 」《常林傳》:「年七歲,有父黨造門,問:‘林伯先在否?』林不答。 客曰:『何不拜』林曰:『雖當下拜,臨子字父,何拜之有!』」《晉書‧儒林劉兆傳》:「嘗有人著靴騎驢至兆門外,曰:『吾欲見劉延世。 』兆儒德道素,青州無稱其字者,門人大怒,兆曰:『聽前。 』」《舊唐書‧韓愈傳》:「拜中書舍人,有不悅愈者,言愈前左降為江陵椽曹,荊南節度使裴均館之,頗厚。 近者均于鍔還省父,愈為序餞鍔,仍呼其字。 此論喧于朝列,坐是改太子右庶子。 」至于山陽公《載記》言:「馬超降蜀,嘗呼先生字,關羽怒,請殺之。 」此則面呼人主之字,又不可以常儕論矣。 ○自稱字《漢書》註:「張晏曰:“匡衡少時字鼎。 世所傳衡《與貢禹書》,上言『衡敬報』,下言『匡鼎白』。 」《南史》:「陶宏景自號華陽,隱居人間,書札即以『隱居』代名。 」此自稱字之始也。 《東觀餘論》言:「古人或有自稱字者。 王右軍《敬謝帖》雲“王逸少白」,《廬山遠公集》盧循《與遠書》雲「范陽盧子先叩首」,柳少師《與弟帖》雲「誠懸呈」。 今按唐權德輿《答楊湖南書》稱「載之再拜」,柳冕《答鄭衢州書》稱「敬叔頓首」,白居易《與元九書》稱「樂天再拜」,宋陳摶《謁高公詩》稱「道門弟子圖南上」。 唐張謂《長沙風土碑銘》:「有唐八葉,元聖六載,正言待理湘東」;張洗《濟讀廟祭器幣物銘》:「濯纓不才,謬領茲邑」;元稹作《白氏長慶集序》自書曰「微之序」,乃是作文自稱其字。 自稱其字不始於漢人,家父、吉甫、寺人,孟子之詩已先之矣。 ○人主呼人臣字漢高帝曰:「運籌策帷帳之中,決勝千里之外,吾不如子房。 」景帝曰:「天下方有急,王孫寧可以讓邪?」皆人主呼人臣字也。 晉以下,人主于其臣多小呼名。 《南史》:「梁蔡撙為吏部尚書侍中。 武帝嘗設大臣餅,撙在坐,帝頻呼姓名,撙競不答,食餅如故。 帝覺其負氣,乃改喚『蔡尚書』,博始放箸執笏曰『爾』。 帝曰:『卿向何聾,今何聰?』對曰:『臣預為右戚,且職在納言,陛下不應以名垂喚。 』帝有慚色。 」又南朝人加王敬宏、王仲德、王景文、謝景仁,北朝人如蕭世怡、李元操之輩,名犯帝諱,即以字行,不復更名。 魏王昕對汝南王悅自稱「元景」,北齊祖對長廣王湛自稱「孝徵」,隋崔頤《答豫章王啟》自稱「祖浚」,王貞《答齊王柬啟》自稱「孝逸」,而唐太宗時如封倫、房喬、高儉、尉遲恭、顏籀,並以字為名,蓋因天子常稱臣下之字故爾。 其時堂陛之間未甚闊絶,君臣而有朋友之義,後世所不能及矣。 《因話錄》:「文宗對翰林諸學士因論前代文章,裴舍人素數道陳拾遺名,柳舍人目之,裴不覺,上顧柳曰:『他字伯玉,亦應呼陳伯玉。 』」 ○兩名《禮記》正義:「公羊說《春秋》,譏二名,謂二字作名,若魏曼多也。 」左氏說二名者,楚公子棄疾弒其君,即位之後,改名為居,是為二名。 許慎謹案云:「文武賢臣有散宜生,蘇忿生,則公羊之說非也。 」今按古人兩名見于經傳者,不止楚平王。 如晉文侯名仇,而書雲「父義和」。 楚靈王名圍,而《春秋》書「弒其君虔于乾溪」。 趙簡子名鞅,而鐵之戰自稱「志父」。 南宮敬叔名說,一名糹舀,字容,又字括,《蜚廉石棺銘》自稱「處父」。 屈原名平,其作《離騷》也,名正則,字靈均。 《賈誼傳》:「梁王勝」註:「李奇曰:《文三王傳》言揖,此言勝,為有兩名。 」 第190頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《日知錄》
第190頁