太倉陸世儀言:「今世天子以師傅之官為虛銜,而不知執經問道;郡縣以簿書期會為能事,而不知尊賢敬老;學校之師以庸鄙充數,而不知教養之法;黨塾之師以時文章句為教,而不知聖賢之道。 懾捷者謂之才能,方正者謂之迂樸。 蓋師道至于今而賤極矣,即欲束修自厲,人誰與之?如此而慾望人才之多,天下之治,不可得矣。 」又言:「凡官皆當有品級,惟教官不當有品級,亦不得謂之官。 蓋教官者,師也。 師在天下則尊于天下,在一國則尊于一國,在一鄉則尊于一鄉,無常職,亦無定品,惟德是視。 若使之有品級,則仆仆亟拜,非尊師之禮矣。 至其官服亦不可同於職官,當別製為古冠服,如深衣幅中及忠靖中之類,仍以鄉、國、天下為等。 庶師道日振,儒風日振,而聖人之徒出矣。 」按《宋史》黃祖爵言:「抱道懷德之士,多不應科目,老于韋布。 乞訪其學行修明,孝友純篤者,縣薦之州,州延之庠序,以表率多士。 其卓行尤異者,州以名聞,是亦鄉舉裡選之意,」而朱子亦云:「須是罷堂除及注授教官,請本州鄉先生為之,年未四十,不得任教官。 」昔人之論即已及此。 《孟縣誌》曰:「高皇帝定天下,詔府衛州縣各立學,置師一人或二人,必擇經明行修者署之。 有能舉其職而最書於朝者,或擢為國子祭酒及翰林侍從之職。 英宗以後,始著為令:府五人,州四人,縣三人,例錄天下歲貢之士為之,間有由舉人、進士除授者。 而其至也,州縣長官及監司之臨者,率以簿書升鬥之吏視之,不復崇以體貌,是以其望易狎,而其氣易衰。 即有一二能誦法孔子,以師道聞,而得薦擢者,亦不過授以州縣之吏而止。 其取之也太濫,其待之也大卑,而其祿之也太輕,無怪乎教術之不興,而人才之難就矣。 」 士風之薄始於納卷就試,師道之亡始於赴部候選,梁武帝所謂「驅迫廉,獎成澆競」者也。 有天下者,能反此二事,斯可以養士而興賢矣。 ○武學《山堂考索》言:“武學置於慶歷三年,阮逸為武學諭。 未幾省去,熙寧復置,選知兵書者判武學,置直講,如國子監。 靖康之變,不聞武學有禦侮者。 《實錄》:正統六年五月,從成國公朱勇等奏、以兩京多勛衛子弟,乃立武學,設教授、訓導、如京府儒學之制。 已而武生漸多,常至欺公撓法,正德中,錢寧已嗾武學生朱大周上疏劾楊一清矣。 崇禎四年,南京武學生吳國麟等毆御史郭維,經掌都察院張延登奏黜,是則不惟不收其用,而反貽之害矣。 《太祖實錄》:「洪武二十年七月,禮部請如前代故事,立武學,用武舉,仍祀大公,建昭烈武成王廟。 上曰:『太公,周之臣,若以王把之,則與周天子並矣,加之非號,必不享也。 至于建武學,用武舉,是分文武為二途,輕天下無全才矣,古之學者,文武皆備,故措之於用,無所不宜,豈謂文武異科,各求專習者乎?大公但以祀帝王廟,去武成王號,罷其舊廟。 』於是勛戚子孫襲爵者習禮業于國子監,被選尚主者用儀制主事一人教習。 」文事武備統歸於一,嗚呼,純矣。 宋劉敞《與吳九書》曰:「昔三代之王,建闢雍、成均,以敦教化者,危冠縫掖之人,居則有序,其術詩書禮樂,其志文行忠信,是以無鄙倍之色,鬥爭之聲。 猶懼其未也,故賤詐謀,爵人以德,褒人以義,軌度其信,壹以待人。 故日勇則害上,不登于明堂。 民知所底,而無貳心,是以其教而不肅而成,其政不嚴而治。 未聞夫武學之科也。 夫縵胡之纓,短後之衣,目而語難,按劍而疾視者,此所謂勇力之人也,將教之以術,而動之以利,其可得不為其容乎?為其容可得,無變其俗乎?而況建博士之職,廣弟子之員,吾恐雖有智者,未能善其後矣。 夫戰國之時,天下競于馳騖,於是乎有縱橫之師。 技擊之學以相殘也,雖私議巷說,有司不及,然風俗猶以是薄,禍亂猶以是長,學者之所甚疾,仁人之所憂而辯也,若之何其效之?且足下預其議而不能救與?吾所甚惑也。 」 因勛衛子弟,不得已而立武學,仍宜以孔子為先師,如前代國學祀周公,唐開元改為孔子。 周公尚不祀于學,而況太公乎?成化五年,掌武學國子監監丞閻禹錫言:「古者廟必有學,受成、獻馘于中,欲其先禮義而後勇力也。 今本學見有空堂數楹,乞敕所司,改為文廟。 」可謂得禮之意。 ○雜流唐時凡九流百家之士,並附諸國學,而授之以經。 《六典》:「國子祭酒、司業之職,掌邦國儒學訓導之政令。 有六學焉:一曰國子,二曰太學,三曰四門,四曰律學,五曰書學,六曰算學。 」歐陽詹《貞元十四年記》曰:「我國家春享先師後,更日命太學博士清河張公講《禮記》。 束修既行,筵肆乃設,公就幾,北坐南面;直講抗犢,南坐北面。 大司成端委居于東,小司成率屬列于西。 國子師長序公侯子孫自其館,大學長序卿大夫、子孫自其館,四門師長序八方俊造自其館,廣文師長序天下秀彥自其館,其餘法家、墨家、書家、算家術業以明亦自其館。 沒階雲來,即席鱗差,攢弁如星,連襟成帷。 」觀此可見當日養士之制寬,而教士之權一,是以人才盛而藝術修,經學廣而師儒重。 今則一切擯諸橋門之外,而其人亦自棄,不複名其業,於是道器兩亡,而行能兼廢。 世教之日衰,有由然也。 第142頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《日知錄》
第142頁