然則鼓民力奈何?今者論一國富強之效,而以其民之手足體力為之基,此自功名之士觀之,似為甚迂而無當。 顧此非不佞一人之私言也,西洋言治之家,莫不以及為最急。 歷考中西史傳所垂,以至今世五洲五六十國之間,貧富弱強之異,莫不于此焉肇分。 周之希臘,漢之羅馬,唐之突厥,晚近之峨狄一種,莫不以壯俊長大,耐苦善戰,稱雄一時。 而中土疇昔分爭之代,亦皆以得三河六郡為取天下先資。 顧今或謂火器盛行,懦夫執靶,其效如壯士惟均,此真無所識知之論也。 不知古今器用雖異,而有待于驍猛堅毅之氣則同。 且自腦學大明,莫不知形神相資,志氣相動,有最勝之精神而後有最勝之智略。 是以君子小人勞心勞力之事,均非體氣強健者不為功。 此其理吾古人知之,故庠序校塾,不忘武事,壺勺之儀,射禦之教,凡所以練民筋骸,鼓民血氣者也。 而孔孟二子皆有魁桀之姿。 彼古之希臘、羅馬人亦知之,故其阿克德美之中,莫不有津蒙那知安屬焉,而拍拉圖乃以駢脅著號。 至于近世,則歐羅化國,日鰓鰓然以人種日下為憂,操練形骸,不遺餘力。 飲食養生之事,醫學所詳,日以精審,此其事不僅施之男子已也,乃至婦女亦莫不然。 蓋母健而後兒肥,培其先天而種乃進也。 去歲日本行之,《申報》論其練及婦女,不知所云。 嗟夫,此真非以裹腳為美之智之所與也!故中國禮俗,其貽害民力而坐令其種日偷者,由法制學問之大,以至于飲食居處之微,幾于指不勝指。 而沿習至深,害效最著者,莫若吸食鴉片、女子纏足二事,此中國朝野上之近臣大難變者也。 然而夷考其實,則其說有不盡然者。 今即鴉片一端而論,則官兵士子,禁例原所未用。 假令天子觀察二品以諸公,所謂至吏,必其不染者而後用之,近臣大吏各察其近屬,如是而轉相察藩臬,察郡守,察州縣,州縣察佐貳,學臣之察士,將帥之察兵,亦用是術焉,務使所察者,人數至簡,以期必周。 如是定相坐之法而實力行之,則官兵士子之染祛。 官兵士子之染祛,則天下之民知染其毒者,必不可以為官兵士子也,則自愛而求進者必不吸食。 夫如是,則吸者日少,俟其既少,然後著令禁之,舊染漸去,新染不增,三十年之間可使鴉片之害盡絶于天下。 至于纏足,本非天下女子之所樂為也,拘于習俗而無敢畔其範圍而已。 假令一日者,天子下明詔,為民言纏足之害,且曰:繼自今,自某年女子而纏足,吾其毋封。 則天下之去其疾者,猶熱之去燎而寒之去た也。 夫何難變之與有。 夫變俗如是二者,非難行也,不難行而不行者,以為無與國是民生之利病而已。 而熟知種以之弱,國以之貧,兵以之窳,胥于此焉階之厲耶!是鴉片、纏足二事不早為之所,則言變法者,皆空言而已矣。 第398頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第398頁