年二十五,入博爾都郡議院為議員。 法舊制諸郡議院,法家所聚,民有訟獄,則公亭之。 先是其季父入資,為其院主席,父子冠假{髟介},衣黑衣,時以為寵。 逾二載而季父捐館舍,遺令以其位傳猶子孟德斯鳩,俸優政簡,時事國論,多所與聞,然而非其好也。 視事十稔,年幾四九,又以其位讓人,退歸林墅。 蓋自茲以往,至于沒齒,都三十年,舍探討著述之事,無以勞其神慮。 而舍歷史政治,又無以為其探討著述。 若孟德斯鳩者,殆天生以為思想學問者歟? 其著書甚早,年方廿齡,有《神學論》。 又嘗考羅馬宗教所與治術關係者。 然不甚求知於人,世亦不知重也。 年三十二,成《波斯文錄》。 借彼土之文辭,諷本邦之政教,移情剡目,通國為喧,而教會深銜之。 方其罷博爾都議院主席也,適巴黎國學有博士闕待補,孟德斯鳩甚欲得之。 而翊教伏烈理使謂其長曰:「《波斯文錄》于國教多微辭,令國學顧容納其作者,王將謂何?」其長懼而不敢。 孟德斯鳩乃以書抵之曰:「足下辱我已甚。 吾計惟出奔他國,庶幾棲息餘生,自食其力。 所不能得諸同種者,猶冀遇諸他人耳。 」伏烈理不得已罷攻,而孟德斯鳩補博士。 已而游奧之維也納,更匈牙利,盡交其賢豪。 逾嶺度威匿思入羅馬,謁教王。 教王禮遇有加,不以文錄為意。 北旋登瑞士諸山,溯來因之水,北出荷蘭,渡海抵大不列顛,居倫敦者且二稔。 于英之法度尤加意,慨然曰:「惟英之民,可謂自由矣。 」入其格致王會,被舉為會員。 最後乃歸去,徜徉布來德、巴黎間。 一千七百三十四年,成《羅馬衰盛原因論》。 論者稱其裁勘精究,斷論切當,于古得未嘗有者。 顧所發憤,乃在《法意》一書,當此時,屬稿者已六七年矣,前論特其嚆矢而已。 精鋭綆修,晝夜,凡十有四年,而《法意》行于世。 遐搜遠引,鈎湛矚幽。 凡古今人事得失之林,經緯百為,始終條理。 于五洲禮俗政教,莫不籀其前因,指其後果。 既脫稿,先以示同時名碩海羅懷紂。 海羅懷紂嘆曰:「作者宇宙大名,從此立矣。 」印板既布,各國移翻,一載間板重者二十二次。 風聲所樹,暨可知矣。 福祿特爾嘗稱曰:「人類身券,失之久矣,得此而後光復。 」拿破崙于兵間攜書八種自隨,而《法意》為之一。 後為其國更張法典,勒成專編,近世法家仰為絶作,而《法意》則其星宿海也。 年六十有六,卒於家。 方其彌留也,以宗教有懺悔之禮,神甫輩以孟生平于其法多所誹毀,頗欲聞其臨終悔罪之言,然卒不可得,但叩之曰:「孟德斯鳩,若知帝力之大乎?」對曰:「唯其為大也,如吾力之為微。 」 譯史氏曰:吾讀《法意》,見孟德斯鳩粗分政制,大抵為三:曰民主,曰君主,曰專制。 其說蓋原于雅理斯多德。 吾土縉紳之士,以為異聞,慮叛古不欲道。 雖然,司馬遷夏本紀言伊尹從湯言九主之事,注家引劉向別錄。 言九主者,有法君、專君、授君、勞君、等君、寄君、破君、國君、三歲社君,凡九品,是何別異之眾耶?向稱博極群書,其言不宜無本。 而三制九主,若顯然可比附者。 然則孟之說非創聞也,特古有之,而後失其傳云爾。 ○斯密亞丹傳 斯密亞丹者,斯密其氏,亞丹其名,蘇格蘭之噶谷邸人也。 父業律師,為其地監榷,死逾月而亞丹生。 母守志不再醮,撫遺腹甚有慈恩,卒享大年,親見其子成大名。 而亞丹亦孝愛,終其身不娶婦,門以內,雍雍如也。 亞丹生而羸弱,甫三歲,游外家,為埃及流丐所擄。 尋而復歸,入裡小塾學書計。 十四進格拉斯高鄉學。 十八而為巴列窩選生,資以廩餼,入英之鄂斯福國學。 當十七其中葉,英國國論最淆,教宗演事上無犯之旨。 凡後此所嚴為立政憲法者,皆以謂叛上褻天之邪說而斥之。 韓諾華氏新入英為王,英前王雅各黨人,潛聚其中,陰謀所以反政者。 以故國學師資窳怠,章則放紛。 斯密游于其間,獨{羽毛}々,沈酣典籍,居之六年,而學術之基以立。 既卒業,居額丁白拉,以辭令之學授徒,一時北部名流,多集館下。 於是而交休蒙大闢。 休蒙大闢者,以哲學而兼史家,為三百年新學鉅子。 斯密與深相結,交久而情益親。 繼而主格拉斯高名學講習,其明年改主德行學,又時時以計學要義演說教人。 蓋斯密平生著作,傳者僅十餘種,《原富》最善,《德性論》次之,皆于此時肇其始矣。 第390頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第390頁