嚴子曰:嗚呼!揚子云其知之矣。 故《法言》曰:周之人多行,秦之人多病。 十稔之間,吾國考西政者日益眾,於是自由之說,常聞于士大夫。 顧竺舊者既驚怖其言,目為洪水猛獸之邪說。 喜新者又恣肆氾濫,蕩然不得其誼之所歸。 以二者之皆譏,則取舊譯英人穆勒氏書,顏曰《群已權界論》,畀手民印板以行于世。 夫自由之說多矣,非穆勒是篇所能盡也。 雖然,學者必明乎己與群之權界,而後自由之說乃可用耳。 是為序。 ○譯社會通詮自序 異哉吾中國之社會也。 夫天下之群眾矣,夷考進化之階級,莫不始於圖騰,繼以宗法,而成於國家。 方其為圖騰也,其民漁獵。 至于宗法,其民耕稼,而二者之間,其相嬗而轉變者,以遊牧最後由宗法以進于國家,而二者之間,其相受而蛻化者以封建。 方其封建,民業大抵猶耕稼也。 獨至國家,而後兵農工商四者之民備具,而其群相生相養之事,乃極盛而大和,強立蕃衍而不可以克滅。 此其為序之信,若天之四時,若人身之童少壯老,期有遲速,而不可或少紊者也。 吾嘗考歐洲之世變,希臘羅馬之時,尚矣。 至其他民族所于今號極盛者,其趾封建,略當中國唐宋間;及其去之也,若法若英,皆僅僅前今一二百年而已。 何進之鋭耶!乃還觀吾中國之歷史,本諸可信之載籍,由唐虞以訖于周,中國二千餘年,皆封建之時代,而所誦宗法,亦于此時最備。 其聖人,宗法社會之聖人也。 其制度典籍,宗法社會之制度典籍也物窮則必變,商君、始皇帝、李斯起,而郡縣封域,阡陌土地,燔詩書,坑儒士。 其為法欲國主而外,無咫尺之勢。 此雖霸朝之事,侵奪民權,而跡其所為,非將轉宗法之故,以為軍國社會者歟!乃由秦以至于今,又二千餘歲矣,君此土者不一家,其中之一治一亂常自若。 獨至于今,{榴}其政法,審其風俗,與其秀桀之民所言議思惟者,則猶然一宗法之民而已矣。 然則此一期之天演,其延緣不去,存於此土者,蓋四千數百載而有餘也。 嗟呼!歐亞之地雖異名,其實一洲而已。 殊類異化,並生其中,苟溯之邃古之初,又同種也,乃世變之遷流,在彼則始遲而終驟,在此則始驟而終遲。 固知天演之事,以萬期為須臾,然而二者相差之致,又不能為無因之果,而又不能不為吾群今日之利害,亦已明矣。 比不佞移譯是編,所為數番擲管太息,繞室疾走者也。 ○古今文鈔序 有訊于復者曰:「方今世變大異,舊學浸微。 家肄右行之書,人詡專門之選,新詞怪義,柴口耳而濫簡編。 向所謂聖經賢傳,純粹精深,與夫通人碩儒,窮精敝神,所僅得而幸有者,蓋束閣而為鼠蠹之居久矣。 今夫文章為物,有為時所寶貴向蘄,而不克至者矣,安有為天下所背馳亻舜趨,尚克有存者乎?先生識之,三十年以往,吾國之古文辭,殆無嗣音者矣。 」 復蹴然應之曰:「奚為其然也?客之為是憂也,其亦昧于存亡之理已。 物之存亡,系其精氣,咸所自己,莫或致之。 方其亡也,雖務存而猶亡,及其存也,若幾亡而仍存,非人之能為存也,乃人之不能為不存也。 且客以今之時為亡古文辭者,無亦以向之時為存占文辭者乎?果如是雲,則又大謬。 夫帖括講章,向之家唔咿而戶揣摩者,其于亡古文辭,乃尤亟耳。 然而自宋歷明,以至于今,彼古文辭未嘗亡也。 以向之未嘗亡,則後之必有存,固可決也。 蓋學之事萬途,而大異存乎術鵠。 鵠者何?以得之為至娛,而無暇外慕,是為己者也,相欣無窮者也。 術者何?假其涂以有求,求得則輒棄,是為人者也,本非所貴者也。 為帖括,為院體書,浸假而為漢人學,為詩歌,為韓歐蘇氏之文,樊然不同,而其弋聲稱、罔利祿也一。 凡皆吾所謂術,而非所謂鵠者。 苟術而非鵠,適皆亡吾學。 功令之變,幾十年矣,而海內學子之所鶩趨,亦曰以是新術,于吾之舊鵠最便。 其于客之前所稱,舍以弋聲稱、罔利祿,又無愛也。 夫如是,而客以其向背,為吾古文辭之所繫以存亡也,不亦甚遠矣乎!“若夫古之治文辭而遂至于其極者,可以見已。 豈非意有所憤懣,以為必待是而後有以自通者歟?非與古為人冥然獨往,而不關世之所向背者歟?非神來會辭,卓若有立,雖無所得,乃以為至得者歟?夫萬生極殊,而士各有所汲汲。 客無謂繼斯以往,而遂絶是者徒也,則奚為其如客之前言也哉!邇者邑子吳先生,方上下數千年,所網羅舊文僅萬首,為之厘體別目,成藝苑巨觀,以餉天下之治古文辭,而不必專以為術者,夫先生深于文者也。 客欲征吾言乎?則請以是編之風行而卜之」宣統二年正月嚴復序。 ○孟德斯鳩列傳 孟德斯鳩,法國南部幾奄郡人也,姓斯恭達,名察理。 世為右族,家承兩邑之封,凡二百餘年,曰布來德,曰孟德斯鳩。 世即以其一封稱之曰孟德斯鳩男爵雲。 生一千六百八十九年,當名王路易第十四之世。 當是時,法戰勝攻取,聲明文物冠諸歐,然值政教學術,樂新厭古,人心物論,窮極將變時。 於是論治道者,英有郝伯思、洛克,義有墨迦伏勒,而法有孟德斯鳩。 則導福祿特爾、盧梭輩先路者也。 家于西土僅中資,以善治生,未嘗窘乏。 地望勢力,高不足以長驕,卑常足以自厲,然約情束欲,安命觀化,幼而好學,至老弗衰。 常語人曰:吾讀書可用蠲忿釋ぉ,雖值拂逆,得開卷時許,如回溫泉以銷冰雪,扇清風而解熱煩也。 其姿之近道如此。 第389頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第389頁