平道路,浚江河,開鐵軌,通電報,招商以成之,借債以足之。 且路燈,自來水,在在設立,使往來便捷,消息靈通,則用兵賑災,經商行旅便矣。 礦務開,銀行設,然後鑄金銀銅三等之幣,齊其輕重,又制鈔票,而禁兌換銀錢之店,以便通行,使稅餉出入,一律行用。 三年之後,度新幣已足,則悉禁舊錢,則錢法行,而人便于用矣。 制鈔幣,立銀行,正稅則,嚴中飽,則國用可足矣。 立商部,定商制,嚴賠償之法,定騙詐之條,除厘稅之苛,捷水陸之途,考求各國之物產,察勘各地之工作,內江外海,準行輪舶,能糾合公司者獎之,商之成本重者許其專利,則商勸矣。 能效法泰西製造各物者賞之,並許專利,能以新法製器者,給以功牌,則工勸矣。 稅以資算,富重而貧輕,稅以息計,商多而農少,蓄泄有資,種植有法,則民勸于田畝矣。 停無用之武試,開水陸學堂,令凡能武事者,不與齊民齒,則人競于武矣。 精選而厚其餉,嚴教而重其防,老休則廩以終身,戰死則恤其子孫,則兵皆能戰,而平時不敢滋事矣。 防兵周于水陸,兵將悉由考試,定平時遣調之法,則兵強矣。 ☆吳恆煒○知新報緣起 不慧于目,不聰于耳,不敏于口,曰盲、聾、啞,是謂三病。 此古今之達憂,天下之大患也。 吾嘗披藻火,佩明月,抱韶樂,懷金玉,游於無明之邦,臨于不聞之鄉,登于反舌之場。 為之誇色,若則默然勿睹也;為之奏聲,若則隆然勿聽也;為之敷言,若則漠然勿辨也;豈不痛甚矣哉!雖然病一人耳猶可言也,病一家耳猶可言也,病一邑病一方猶可言也,若胥古今之遠,疆域之廣,帝王之尊,士夫之貴,工商之庶,漁農之盛,婦女之眾,苗犭童之伙,普天下血氣之倫,而一一中盲聾啞之毒,豈可言哉!嗟乎!享其災,而樂其殃者,今中國四萬萬人是也。 古之人有在於是者。 周嚴監訪之刑,秦苛偶語之令。 嚴關而守,固自得矣,卒不免田園故宮囚虜孫子。 遂至師師圓首,慘遭殃魚之災,蒼蒼海隅,同受崩榱之痛,為天下髮指,後世﹃笑者,豈偶然哉!是故眼目不明,口耳不靈,則木強之人也;情意不孚,箴諷不聞,則寄生之君也;聲氣不闢,時勢不諳,則閉化之民也;因華不通,中外不審,則綴疣之國也。 今日之中國殆類之矣。 盍亦反其本矣。 然猶曰:此周秦之前事,非今日之所患也。 請試言其近者。 英之據港也,禁商會矣,是奴之也。 法之滅安南也,征口稅矣,是販之也。 俄之挾高麗也,持太阿矣,是仆之也。 此外而暹羅,而琉球,而南洋諸島,固中國之舊藩也,相繼比肩而去矣。 此皆吾黨之所聞知,天下之所目擊也。 夫為奴為販為仆,人情所不願也,然無一二得脫焉,彼慧我盲之,彼聰我聾之,彼敏我啞之也。 彼將偽為是以詭我,使我奮心併力而為之,世世子孫勿相去也。 亦既為之矣,彼且諛我焉。 我且自譽焉,岌岌乎遞瓜代之時,杌杌乎處第及之勢者,是不可為之寒心哉!今不早圖,病將不起,求為盲聾啞,直不可得。 孔子曰:清斯濯纓,濁斯濯足。 自取之也。 今此之病,中國自取之也。 夫中國其度溫帶,其土腴厚,其氓聰秀,其教美備。 數千年來軒頊之治,放華之化,素王之學,儒術之懿,份份鬱鬱,熙熙敖敖,固神明之倫也。 其土地固非西比裡葛邏巴之荒壤比也,其種族固非亞非利加昆斯闌得之野人比也,其開闢最古,固非美州之新國也,其形勢鞏合,固非歐州之離漫也,其聰明睿知,固非屈法、德、英美諸儒之下也。 所積既厚,所借既眾,使振而刮之,更而張之,內則有自主之權,外則成合縱之勢,終則進大同之治,致大平之化,于于焉且登慧土,游聰城,嬉敏國矣。 縱不能是,庸昔瞀焉,隆焉喑焉,樂趨污晦蔽塞之惡途,忍為懵昧暗默之﹃民哉!人雖下愚,必艴然不屑為也。 吾有知其不然矣。 然坐是不慧不聰不敏者何也? 第347頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第347頁