統此數端,亦可知利弊之大略矣。 總而論之,西文固宜用矣,然因致力西文之故,遂而致華文不通,則亦失華人之本色。 計惟有俟華文通以後,乃儘力於西文,然後既翻譯之西學,可得而涉獵之,未翻譯之西學,亦可得而深窺之。 有兼聽並觀之明,無格不通之慮。 以此言西學,而西學乃可日引而日深也。 且夫華人講求西學,亦有年矣,在有識者見西學之不振,知西學之可興,因欲利弊之所在,使天下共見共聞,此其用情為獨殷,此其用心亦良苦矣。 而吾謂欲振興西學,不獨在利弊也,而尤在國家有以宏培才之道,莫良於德。 其自正學而外,如工藝、商賈、船務、武備、農桑、音樂、起建、製造各學,無不設立教堂,延明師以教之,所由人材輩出,國富而兵強也。 即如德屬之拜晏國當光緒初年時,其民籍僅四百九十餘萬,而國內設課農教堂三十四所,教徒二千一百四十四人,課樹藝教堂一所,教徒四十人,課蒔花教堂一所,教徒三十人,課獸醫教堂一所,教徒一百四十人,課商賈教堂二十所,教徒二千人,課工藝教堂二十九所,課製造教堂三所,課繪畫教堂二所,課雕刻教堂一所,課起建教堂一所,課音樂教堂十一所,課繪圖教堂二百六十一所,教徒九千九百三十三人。 又如德屬之威而敦伯而克國當光緒初年時,其民籍止一百八十餘萬,而課化學重學機器等教堂十一所,為之師者五百三十九人,其徒五千一百四十八人,課工藝等十一所,為之師者二百八十六人,其徒六千四百五十七人。 至于德國國中,總計師長一千一百五十四人,文教館學生一千七百九十五人,律法館學生三千一百六十五人,格致館學生四千五百四十七人,醫學館學生三千九百八十三人,共一萬三千九百九十人。 其餘雜學,如商賈工藝等項,教尤不可以數計。 此其所以法良意美,藝精業專,人才之多,直駕乎歐洲諸國之上也。 今中國雖不暇旁及工藝商賈等學,而于西學之大者,不妨多立學堂,一若武備學堂之例,如算學則立算學學堂,格致則立格致學堂,使學者各習一業,精益求精,不得有泛騖之心,不得有兼營之念。 惟須先設華文講學堂,凡十歲以內之幼徒,欲學各項西學者,先入總學堂中,專肄一切華文等書,俟華文通曉,然後由總學堂考試。 考取後,其欲學算學者,則送往算學學堂,欲學格致者,則送往格致學堂,先致力於西文,後致力於西學。 其餘各學亦如之。 然後不難由粗及細,由精及巨。 十年後其有不人才蔚起,西學大興,以爭海外之雄,以興域中之利者,吾不信也。 請以質之識時務之俊傑。 ○宜習西文說 中國文詞之富麗,字畫之精工,遠勝他國。 惟其富麗精工,故習之也難。 士人十年窗下,苦費鑽研,如能成就,即學成之士,偶或荒棄,亦必強半遺忘。 學者務乘年富力強之日,專意研求,而幹他事,實無暇講求矣。 至于洋文雖亦不易學,究不若華文之久需時日。 大凡西人于各事務求簡便之法,即學問一道,亦復如是。 考其成字之法,有用二十五字母,有用二十六字母,連合成聲。 其連合之法,簡而易明,雖幼稚亦能學習,寫字從同。 每見心靈手敏者,學習二三年,即能運筆,或竟青出於藍。 其用字母合成之法,可以審音而成新字。 故于格致化學等書,多有稗益。 若譯作華文,則字有舍其本意,而借用他意者,有仿西字口音,而無意義者,種種難解。 讀者若不求明西學者為之索解,勢必無由探討其義。 將來其字用法漸廣,或可不用西文,以講新學。 然講新學者日益眾,而萬物之理亦日益明。 若欲粗識皮毛,似僅讀華文亦已可矣。 如欲明其奧旨,則非習西學不為功。 當局者洞悉其情,故令水師武備等學堂,一律習學洋文。 不特水師武備學生所宜習也,凡欲知洋務及一切新學者,均宜習之。 此非人所難能之事。 試思古人周游列國,無不習學各處方言文字,以免格。 即今觀之,旗人在京供職固操官話,余如廣東、福建等省,其方言與官話懸殊,而數處之人,亦以學官話為要務。 彼學官話不以為難從,可見吾華人習學洋文,如果教育有方,斷非難事也。 原洋文二字而言,即歐洲諸國之文而論之,英、法、德三國之文,為諸國之冠。 學者果能于此三國文字,精通其一,而從事各種西學,自可綽有餘裕。 又查此一百年內,英文用處日新月盛,至今日而北美洲、澳洲、印度國及海外群島,大半悉用英文。 英國商務之盛,甲于天下,商賈往來,咸以英文為便。 人苟能操斯語,雖遍走寰宇,自可于所到之處,與士大夫晉接。 即謂英文為五洲之官話,誰曰不宜。 至于德法二國之文,自亦宜習,以備翻譯之選,究不若英文之用廣也。 開武備學堂以德文授人,似未盡美,不若仿水師電報等學堂,授以英文,庶幾糾糾者,均可與西人款洽,或觀西書西報,以考察西國兵法等事,期與西國武員,並駕齊驅,豈不美乎?雖然吾華人之從事英文者,現不乏人,惟卒業而成大器者,究亦有限。 願有志者,務造其極,勿半途而廢。 國家誰能多設英文書館,以養人材,謂非社稷蒼生之福耶? ☆李瑞○請推廣學校疏 第341頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第341頁