一修武備。 各國士農工商兵,均有專學,而兵學尤重。 蓋以諸強國犬牙交錯,勢均力敵,各懷吞併。 欲謀自得,不得不競修武備。 往往窮通國之全力,殫數十年之經營,竭千萬人之智巧,以切究而精求之,又互相師法,長棄短,日新月異,幾無止境。 故能出奇制勝,美備聿臻。 考其兵事之根源,大都植基于學校。 凡軍中應用之物,應有之義,應知之理,無不逐一講求。 將皆知學,士皆素練。 此其所以強也。 中國兵事,本無專學。 應試士子,向取弓矢刀石。 用之今日,既非所宜。 而營兵之操槍炮者,又不知運用理法。 將弁半起民家,卒伍但憑血氣,絶少謀略。 斯其所以弱也。 似宜通飭各省,多設武備學堂,廣儲將材。 凡中外兵法戰法天算輿地測繪器械,以及技藝工程各學,均須切實講習。 其南北洋各省學堂原有之生徒,業經學有規模者,即仿照文場實科取士辦法,酌減各省武試定額一成,移作武備生徒中額。 每次按成遞互增減。 俾天下輓強引重之士,皆變為技精略裕之才。 而武試舊科,亦將不廢而自廢。 至各省軍政必須劃一。 擬請簡派知兵大員,詳定營制操法,及選將募兵各條規,請旨頒發各省遵照辦理,隨時特派大員分往查閲,嚴定賞罰,不稍假借。 又宜分調各省軍營弁目,按省分之大小,人數之多寡,以二百人至五百人為率,萃聚一處,遴派專員,督率訓練,擇武備切用學問,分別教授。 二三年後,稍有成規,即遣回原省,轉相授習。 再另調新班,更番輪練。 各省操法,自易一律。 遇有調發,亦易收臂指相使之效。 至器械為士卒之衛,固貴精利,尤忌參差。 現新約將定,增軍火自屬為難。 然既不能取資於人,即當返求諸己。 斷不可因噎廢食。 似宜飭下向有製造各省,重資募匠,先講求煉鋼鐵各科之法,再仿造機器,逐漸推廣以制軍火器械,考定一式,俾免歧異。 各省需用,備價購取。 如有粗窳等弊,準由購取省分,指實嚴參,追回原價。 但能實力興辦,多方獎掖。 華人智巧,不讓西人。 且華工之餬口外洋者甚多,亦可設法招徠,優養器使。 國家懸的以求,士民聞風奔赴。 將見良工巧匠,輻輳併進。 行之漸實,考之愈詳,必不乏精械利器,以供捍衛之用。 惟司其事者,必須慎選深通製造理法,而又性情堅定,不憚繁難者征之,方可提綱挈領,始終經理,以底于成。 自強之要,不外是矣。 一開民智。 中國腹省,風氣未開,土民囿于一隅,每至寡聞鮮見。 一遇洋人,非存畏避之心,即起仇視之意。 畏則甘受欺侮,仇則激生釁端。 且于敵情國勢,物產民風,窺察無從,隔膜必甚。 須啟其智慧,廣其見聞,始可期彼此相安,兼可益民商生計。 伏查開民智之法,各國重在報館。 惟中國報館,多托洋商牌號,其于中國朝章吏治,應湯諱飾者,多能曲加回護。 似宜通飭各省,一律開設官報局。 報端恭錄諭旨,中間紀載京外各省政要,後附各國新政近事,以及農工商礦各種學術,選派公正明通委員董司其事。 由省局分發外邑村鎮,各處士民,均得購覽。 並申明報律,將一應外間謡傳之說,暨干犯忌諱之詞,概行禁除。 一以啟發民智為主。 庶風氣日闢,耳目日新,既可利益民生,並可稍息教案。 以上十條,雖皆卑無高論,務期切實易施。 敢竭愚忱,恭應明詔。 抑臣更有進者:中國自甲午以來,積弱甚矣!復當大釁,創巨痛深,才絀力殫,患貧患弱。 憂時之士,咸慮不支。 臣獨以為未也。 在昔越王勾踐,困辱備嘗,生聚十年,卒雪大恥。 近世普法之戰,法幾不國。 經營未久,復抗群雄。 日本一島國耳,幅員不及我之三省。 明治維新,遂成望國。 況我中國土地之廣,人民之聚,物產之饒,為萬國所不逮。 果能實心整頓,力求富強,取人之長,補我所短,行見事半而功效倍之。 願我皇太后皇上兢業一心,恢張百度,審擇要政,次第敷施,示天下以作新,與臣民以更始。 行之以漸,持之以恆,不求近功,不搖定見,斯治安之理已得,即強盛之效可期。 臣至愚極庸,愧不能上分主憂,下裨時局。 然而天良具在,忠憤難忘。 惟有勉殫血誠,力圖振作。 尤當懍遵公爾忘私,實事求是聖訓,以時自儆于厥心,冀可稍答高厚生成於萬一。 所有遵旨敬抒管見,上備甄擇緣由,是否有當,謹恭摺縷晰復陳。 伏乞皇太后皇上聖訓。 謹奏。 ☆張謇○變法平議 護墉熏鼠,鼠未盡而墉穿。 愛林逐,即去而林擾。 乘積弊之後,挾至鋭之氣,取一切之法而更張之,上疑其專,而下不喻其意。 伊古以來,變法固未有不致亂者矣。 然則鑒變之禍,而惟變之承可乎?曰:惡乎可!孟子曰:雖有智慧,不如乘勢。 雖有基,不如待時。 變法之禍既形,天下咸曉然于前後彼此反覆得喪之故,斯可變之機樞也。 法之拿破崙,美之華盛頓,德之威廉,日本之明治,其變法皆出於創巨痛深,而因事委蛇,屢進而屢變者,蓋數十年而未已。 何況中國沿元明制度,吏窟其奸,而官養于弊,浸淫漸漬,六百餘年之久者乎? 第320頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第320頁