子曰:上古之世,人種與禽種爭,人種勝,人群而禽離也。 中古之世,漢種與番種爭,漢種勝,漢智而番愚也。 之數種者平,而亞洲之種禍靜。 今則有歐種與亞種爭之勢。 亞種少不振,幾輾轉覊于銜勒莫之抗。 識者洞其見弱之原,以謂兵爾商爾。 余謂兵商其後著,而士之束縛于科目文法者,其瘠種腐種之鴆毒也。 故夫強種之術三,以開通強,以智學強,以仁群強。 彼以種來,我以種往,士商雜Ш,網羅四張,是謂開通。 格致既闢,天人斯窮,政法律例,機牙肆應,是謂智學。 平一國權,平萬國權,大同之軌,于斯萌芽,是謂仁群。 前二術者,英、美、德、法、日本庶幾行之。 仁群則未也。 中國則無一焉,烏可以不寒心哉! 然吾種類之布暹羅、安南、舊金山、新嘉坡、檳榔嶼、古巴者,實繁有徒。 其以開通強之漸邪?如繼之以智學,終之以仁群,日光黃 星呀,霧散陰豁,凡有血氣,同我太平,寧強之足雲。 余乃顯揭種類生滅之微,一以策撫有貴種者之急宜圖存。 一以明恃舊種而不修實學者之大為可惜焉。 作各國種類考。 首亞洲,次歐洲,次美洲,次非洲,次澳洲。 ☆張鶴齡○彼我篇 天下之理曰陰陽,進曰奇耦,又進曰多寡,又進曰強弱,又進曰消長,又進曰生滅。 之數者遞演遞進而不能自休。 古今天下,恆在此力行之中而莫能外也。 吾儒者之言,謂論理不論力。 庸詎知所據之力,即所據之理,更無力外之理乎?吾以力行言人治。 力分動靜。 物不可以終靜,故動中所顯之理尤多。 柰端言動力之例有三:一曰平速動,謂每日每時刻每分秒所動之速率平勻也;二曰加速動,謂加之以力,能使靜者動,動者益加其速率也;三曰彼我動,謂兩物所顯之抵力也。 天地間不能一力獨存,必有彼我。 彼我均動兩力相抵,強弱乃形。 今欲考見彼我強弱之理,則所謂彼我動者,乃人治之世所永永常存而消長生滅之機由此起例者也。 格物家驗彼我力有二法:一為一動一靜之抵力;一為兩動之抵力。 其說曰:如立一石碑,而以小石球擊之。 球與人力共重十斤,則此碑受擊之時,亦發十斤之力以相抵。 兩力抵銷,球必下墜。 碑力較大,球必反行。 或以與碑等重之物加以人力與碑相撞,碑必仆矣。 又或槍彈擊碑,彈形雖小,槍力甚大,此碑受擊之處,面積無幾,不能發大力以相抵,則碑必洞穿矣。 此強弱之形也。 又說曰:如兩牙球同列一槽,一球自東而西,一球自西而東。 兩球發送之力並同,則兩球速率亦必相等。 至中間相值之地兩力抵銷,球皆不動。 若東球之力倍于西球,則東球速率必增,西球且受其擊力反向西行。 蓋牙球圓轉,乃其體質所發之自生力,力本相同。 今加力東球,使增速率則西球失其抵力,而其自生圓轉之力,反為東球所用,改其方向,受其驅使。 此因強弱而有消長之形也。 嗚呼,宇宙之大勢,豈不然哉!夫物之永古平速不受加力者,惟在天之日星,與人身之臟腑,別自為一類。 此類甚少,若海水之流,空氣之動皆有加力可增速率也。 外此皆有力可加,有速率可增者也。 今夫人之有生,官體心知,皆有自生力以自養,以自衛,以抵距害我。 積人成眾,積眾成國,皆是物耳。 王者霸者,以絶大力加之。 而其自生力與抵距我之力,皆銷融於我力之中,而增成我力之體積,益助我力之速率。 此闢者所以日闢,蹙者必至日蹙也。 然此抵力之驗,隨在皆是。 不獨國與國然。 即一國之中,人與人,事與事,亦無不然。 人之中,不獨賢不肖之相反者有然,即賢與賢,不肖與不肖,亦無不然。 此為朋黨之原。 事之中,不獨利與害之相反者有然,即利與利,害與害,亦無不然。 此為政治沿革之原。 是以群生紛紜,終成角力之象。 事機發動,仍多牽阻之虞。 治不遽治,亂亦不遽亂。 然兩力相持,終有一勝。 故往往起點極微,而成效至不可算數者,實因此遞加之力點為主持其消長生滅之原也。 夫人力之相受與物力之相受,同一公例。 愛力、結力、粘力、吸力,力之所行,本無涯,以為之限。 乃或愛者不能遽合,結者不能遽聚,粘者不能遽摶,吸者不能遽引。 又或乍合即分,甫聚仍散,將摶復解,驟引旋離。 其所以若此者,必有阻力存乎其間。 故我力之行與否,及得竟其行與否,恆視彼力之何如以為斷。 此柰端言力學公例所以必稱彼我動以驗此抵力也。 然彼力之能阻我與否,我之卒被阻與否,仍視我力之何如以為斷。 此柰端言動學公例,所以必稱彼我動以驗此抵力者,仍以足成加速動之義也。 明乎抵距之力率,即知加速之力率矣。 古人曰:觀我生,觀其生,求兩力相抵之比例也。 又曰:知彼知己,百戰百勝。 得兩力之比例,而於我力加其速率也。 力之所加,則大小眾寡之形為之退聽。 世固有小且寡而彌強者矣。 亦有大且眾而彌弱者矣。 君子觀于柰端氏之力學,而於事務消長之源,不亦洞明其公例哉。 ○法人篇 古語云:有治人,無治法。 今之大臣,多執此說以難變法之議。 以為方今之世,官場如是其茸也,貪婪也,詐偽也。 人才如是其萎敗也,風俗如是其澆漓也。 不責之於人,而責之於法。 必至法新而人舊,利增而弊亦不可勝言。 而試問以:茸貪詐如何而厘剔?人才風俗如何而維持?則又束手而無術。 然則,忍而終古乎?淪胥以亡乎?又不可也。 嗚呼!若而人者,比比皆是。 吾國安得以有轉機哉! 第306頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第306頁