然則趙宋以來,異視遠人之痼疾,深入人心,雖我聖祖仁宗痛除此習而末如諸臣何也。 迨與斯當冬偕來之船三,先行回粵,粵有司待之尤苛,以為此貢船也,不許上岸貿易,遂屏之黃埔外,視暹羅貢船尤輕。 英人積不能平,遂駕亞爾雪船駛入內河,軍士于炮台開炮禦之。 無何船炮齊發,軍士遽奔潰四散,有司乃權詞遜謝,然是役未至大啟釁端者,雖未入觀天顏,確知我朝仍以禮遣之,不盡如和蔣二公之冒昧也。 且其所爭者在商務界務之大,而禮節之爭,彼固堅韌不欲發也。 若其幾至用兵者,則有嘉慶十三年圖禮之役。 圖禮怒葡占澳門,求見粵督不許。 聲言逾半時,城將自破。 然實無意攻城也。 如一見可無事。 乃他日又至粵垣。 總兵黃飛鵬以師船橫截江面。 禮駕小舟欲與語不得。 遽然炮,傷英兵一。 英船遽退。 粵人狃是役,謂英人易與,後遂多事。 是時中國深惡公局,毋使役土人。 公局船行港中,必數擾之。 雖以斯當東請弛役土人禁。 然中西交涉,實當軸所不喜。 且覆上下欺朦,中外隔閡,事例不一,時有變端。 道光八年西人攜眷至粵,吏大嘩,幾釀巨禍。 迨二十年禁菸事起,領事義律桀驁不就撫,遂有大角沙角之師,連兵二載,擾及三省。 於是始創五口通商條約,於是中西之局始大變。 西人習知中國大吏,惟以兵脅,始俯首帖耳,就其圈{艹立}。 於是每一興師,增一利益。 一國沾利,諸國尾之。 遂舉中國前此疆吏之抑勒其人者,抑勒中國而不止。 向使道咸以前諸臣,確知通商利益,與其公法律例,政俗風土,與之從容計議,酌定約章,何至紕繆受虧若此?魚以煩烹致碎,熊以嗜飲為禽,苛勒食鄙,遂梗厲階。 此中國之愈塞愈通,扃其戶而破其闥也。 或且咎前人之未痛懲之以絶其覬覦也。 今略舉中西積憤之深如此,將謂中國之威福未施于西人耶?抑鉗束張皇之自致潰裂耶?且彼時經營粵海,不過一二大班數十散商,非有豪傑縱橫之士也。 夫冰洋之險也,地心之火也,星球之阻也,尚鑒之通之不已,能獨任中國龐然閉關耶? 夫鼓之厲也空其中,蟲之生也腐其質。 中國尚能守臥榻鼾睡之[B220]言,驕其士而愚其民耶!故不明前此傲很虛╂之所以失,則烏能憤悱于一隅,轉圜于後日矣。 不明前此西人之屢經摧抑,百折不回,則烏知我今日之受其摧抑者,當有堅忍沈毅之力持之矣。 由前之說,去其驕心固心,由後之說,去其畏心葸心。 而後於我聖祖仁宗中外一家之至意無間焉。 詩曰:不競不糹求,不剛不柔。 庶幾哉。 ○師統說 唐才常于孔子二千四百四十九年後,讀其遺書,忄良愴而涕下曰:何哉?血氣尊親之盛,太平睢麟之化,古之人大言欺人,將窮冰洋,綿億劫,不得覿茲會哉!乃瞿然曰:此無他故,其惟師統不張故。 或詫之曰:君統則有之,師統何為也?曰:不然。 君統可以治一國,不能治天下,可以致小康,不能致大同。 昔者堯舜禹湯文武之為治也,幾幾致大同之盛者,以君統而兼師統也。 孔子之祖述堯舜,憲章文武,而不居帝王之位者,天所以開萬世師統之運也。 書曰:天降下民,作之君,作之師。 是古者君師並重之明證。 《周禮》曰:聯師儒。 又曰:師以道得民。 孟子曰:聖人百世之師也。 夫曰得民,曰百世,非統而何。 春秋撥亂世反之正,首即立一文家之記號,曰文王,曰大一統,其餘則曰王者,曰新王。 夫文王王者新王,皆孔子所以王萬世也。 故孔子曰:文王既沒,文不在茲乎?又曰:吾因行事而加乎王心。 孟子曰:春秋天子之事也。 董子曰:春秋應天作新王之事,時正黑統,王魯尚黑。 則皆明以王者之事,屬之孔子。 若曰:孔子于生民以來,自為正統焉耳。 然春秋家則統以孔子為素王。 或曰:素者,空也。 孔子不得天子之位,而空言以王之。 或曰:王魯尚黑,素者,黑也。 不知素王之素,乃質家言。 《史記·殷本紀》明云:伊尹說湯以素王九皇之道,殷道尚質,故素王之義因之。 如此則正與周道尚文之文家言而立一文王之記號相對待。 蓋文勝則救之以質,質勝則仍救之以文。 文質兩統,相為循環,而素王文王之義盡之。 要之,數千年後所以致全球于大同,登世界于極樂者,則終不越乎大一統之文家言。 偉哉!質家治小康,文家治大同。 質家顯然改定之制度,為素王之法,二千年來陰用之而不覺。 文家蔚然不盡之微言,為文王之法,二千年後,擴充之而無涯。 綜其指歸,則曰元,曰大一統。 大一統何?統于師而已矣。 然而今日,孔子之統,幾幾不足與彼族之耶穌衡。 孔子所立之天之統,幾幾不足與彼教之耶和華衡者,何也?彼教主耶穌以紀年焉而師有統,我則不能教主孔子,又不以紀年而師無統也。 彼人人有循教之心,與憑藉師統之權,以改制變法,我則空言尊教,而究無可憑藉之權,以張師統而改制變法也。 此以君統敵師統之萬萬不能爭勝,而中國君師之統將兩窮也。 夫摩西之為君也,尚知創教統以垂世。 謨罕默德之為君也,尚當竊教統以愚民。 而況中國本有之大教主,而不立紀年之教統,以翼君統而行,更陵夷百十年後,誰復知有孔子者矣? 第300頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第300頁