兄諱嗣襄,初名嗣彭,字泗生。 系出春秋時譚子,以國為氏。 自宋為閩人,明季遷今湖南瀏陽縣。 曾祖諱經義,贈光祿大夫;妣氏黎氏李,贈一品夫人。 祖諱學琴,贈光祿大夫;妣氏毛,贈一品夫人。 父繼洵,光祿大夫,賜進士出身,今甘肅布政使,升任湖北巡撫;妣氏徐,贈一品夫人。 咸豐七年九月辛卯,徐夫人夢蛇而生兄。 主後從祖祖父諱學新,縣學附生,贈光祿大夫。 妣氏彭,贈一品夫人。 兄生四歲始能言。 同治二年,侍徐夫人至京師,教以詩書,初不在意。 及責其默誦,朗朗不失。 為陳大旨,略指示,即領悟。 然頗選事,好攀登屋脊上。 又善騎,揮鞭絶塵,窮馬力然後止。 父師約束嚴,終不自戢。 鞭撻之餘,隨以嬉笑。 或嗤其材劣,或稱其天全,而識者則以為志高才挺,闊達不矜細節也。 光緒二年,五日之間,徐夫人及伯兄仲姐先後亡。 兄哀毀逾恆,而部署喪事,有條不紊。 是年護徐夫人喪歸,親屬歿京師者六人,皆以歸。 京師去家幾四千里,林麓之阻,江河之險,南北行者,咸惴惴。 兄以好弄為人輕,皆懼其不勝任。 而兄戒懼而た,有虔祖薦。 至家營葬,豐儉不失其宜。 卜兆高爽,時促而事舉。 前後共葬九棺,久暫有序,厚薄有差,而皆堅實可經久。 鄉先生翕然稱之曰:才。 而向之輕之者,亦稍稍驚異焉。 四年,光祿公之官甘肅,送於襄陽。 時襄陽乏車載,行裝皆輓輅,禦夫亡去。 乃並所載於他車。 車遲重,禦夫嗟怨不前,俄又亡數人。 稅車曠野,徬徨無策。 遠見虛車轔轔然來,方謀僦以任重,至則兄遣也。 其謀畫周詳而切中機宜,大率類此。 歸理家政,勤敏異常。 米鹽錢刀瑣屑之事,儒生或鄙而不為,兄乃並核兼綜,算無遺策,出納棄取,權時之贏絀而消息之,條理粲然,人莫能欺。 未及十年,增置田百餘畝,益務為慷慨好施,以義自任。 嘗言曰:用財之道,必留有餘以紓一己之力,乃能補不足以濟萬物之窮。 從子某學賈折閲,貸數百金償所負。 族子某死,無以殮,為貸錢治喪。 外家貧窘,歲時助之。 凡義舉必爭先為人倡,而愛才尤切。 秀才陶甄仰以舉火,頻數不厭。 族戚告匱乏者無弗應。 由是獲奇士稱,而忌其才者,竊竊譏議,以為耗祖父業。 然所費實自己出。 己無所出,不得不稱貸於人。 人既以信義重兄,咄嗟之項,千金立辦。 然亦頗負累矣。 兩次省親甘肅,均能有所服助。 四方函牘及書記得失,僮仆勤惰,下逮烹飪灑掃之役,莫不親察而詳課之。 讀書精研義理,不屑為章句之學,工制藝,精密沉鬱,近明大家。 偶為詩,輒鮮明可喜,顧不自惜,有作旋棄去。 尤究心經世學,與客談天下事,終日不倦。 其論海防,主聯絡海軍,首尾一貫。 其論通商,以為紅茶出口,洋煙入口,宜皆由官經理。 蓋彼所需者茶,價值低昂,權操于彼,而我以困。 洋煙之來,既不能止,則當核其出入,使其權亦操於我。 可視煙茶之低昂多寡,使兩相當以定其值。 其論兵法尤詳。 書策所紀戰事,殫思詳討,究其興廢之故,發而為論,皆具卓識。 所經山川險阻,指畫形勝,以決主客勝敗之勢。 證之古書,詢之父老,以及宿將老兵,若合符節。 其于兵制,則主用鄉兵。 而以武科所取士為將,以武生為兵,斯兵不勞擇,而武科亦不處設。 十年法犯閩粵,當道有民自為戰之議,兄倡義助餉。 旋聞議和,遂中止,為之扼腕太息,以為失此機,則長為人役矣。 三就鄉試不第,十有四年,試罷,發憤出遊。 初欲上京師謁選,因乏資,折而至台灣。 台灣道唐景崧,戚屬也。 以兄進于布政使沈應奎,沈進于巡撫劉銘傳。 劉一見奇之,與縱論時事,移晷乃退。 明日即委榷鳳山縣鹽稅。 鳳山地居台南,民貧賦重,蒞斯土者,皆視鹽稅為利藪。 分局二十有餘,輾轉膠葛,不可究詰。 兄語人曰:數月之間,司榷者三易其人,擇而使我,我必有以報命。 乃嚴約章,杜侵蝕,親會計,勤考核,不數月而弊絶。 當道深賞其才,遂留台灣候補,且欲薦于朝,而以改委台南府鹽務為信。 比公牘至而兄歿矣。 初兄至台灣道署,患寒疾,醫雲無傷。 兄笑曰:「吾腎經絶矣,其能久乎?」作書與其弟嗣同曰:「吾一病不起,豈非天乎!願汝善事父以慰我九原之心。 吾別無物,惟文征明畫為友人物,當畀還。 吾負累已償,有質劑可證。 」既而欲移居,輓之不可,蓋不欲歿于官廨,以身累人也。 歿之日,猶與賓從笑談,怡然自得。 卓午,移居蓬壺書院,逾時而歿。 時十有五年五月庚戌也,年三十有三。 第268頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第268頁