餘生也晚,外患方興,內訌氵存至。 東南淪陷,考試無由。 于漢文之外,乃肆意于辣丁文字,上及希臘,並英法語言。 蓋辣丁乃歐洲語言文字之祖。 不知辣丁文字,猶漢文之昧于小學,而字義未能盡通。 故英法通儒,日課辣丁古文詞,轉譯為本國之文者,此也。 少長,又復旁涉萬國史事,輿圖政教,歷算度數,與夫水光聲電,以及昆蟲草木金石之學。 如是者五六年。 進讀彼所謂性理格致之書。 又一二年,而後於彼國一切書籍,庶幾貫穿融洽,怡然理順,渙然冰釋。 遂與漢文無異。 前者郭侍郎出使,隨往英法。 暇時因舉曩所習者,在法國考院,與考其文字格致兩科,而幸獲焉。 又進與考律師之選,政治之選,出使之選,亦皆獲焉。 曾擬將諸國政教之源流,律例之同異,以及教養之道,制用之經,古今沿革之凡,貨財斂散之故,譯為一書。 而為事拘牽,志未得遂。 近復為世詬忌,擯斥家居。 幸有暇日,得以重理舊業。 今也倭氛不靖,而外御無策。 蓋無人不追悔于海禁初開之後,士大夫中能有一二人深知外洋之情實,而早為之變計者,當不至有今日也。 余也蒿目時艱,竊謂中國急宜創設翻譯書院。 爰不惜筆墨,既縷陳譯書之難易得失于左,復將書院條目,與書院課程,臚陳于右。 倘士大夫有志世道者,見而心許,採擇而行之,則中國幸甚! 一、翻譯書院之設,專以造就譯才為主。 諸生之入院者,擬選分兩班。 一選已曉英文或法文,年近二十,而姿質在中人以上者十餘名入院校,其所造英法文之淺深,酌量補讀,而日譯新事數篇,以為工課。 加讀漢文,如唐宋諸家之文,而上及周秦漢諸子,日課論說,務求其辭之達,而理之舉。 如是者一年,即可從事翻譯。 而行文可免壅滯艱澀之弊。 一、選長於漢文,年近二十,而天姿絶人者,亦十餘名。 每日限時課讀英法文字,上及辣丁希臘語言。 果能工課不輟,用志不紛,而又得循循善誘者為之指示。 不過二年,洋文即可通曉。 然後肆力於翻譯,收效必速。 蓋先通漢文,後讀洋文,事半功倍。 為其文理無間,中外所異者,事物之稱名耳。 一、擬請一兼通漢文洋文之人,為書院監理,並充洋文教習。 凡諸生應讀洋文書籍,與每日譯書課程,皆其派定。 應譯之書,亦其擇選。 而考校諸生之勤惰進退,及學有成效與否,胥責成焉。 一、擬請長於古文詞者四五人,專為潤色已譯之書,並充漢文教習,改削論說,暇時商定所譯名目,必取雅馴,不戾于今,而有征于古者,一一編錄。 即可為同文字典底本。 又擬僱用書手五六名,以備抄錄。 一院中有執事者,必須常川住院。 諸生則旬日休沐一次,准假,歲無過一月。 歲終,諸生勤惰,由監理稟報,批飭榜示。 一、應譯之事,擬分三類。 其一為各國之時政。 外洋諸國內治之政,如上下議院之立言,各國交涉之件,如各國外部往來信札,新議條款,信使公會之議,其原文皆有專報。 此須隨到隨譯,按旬印報。 書院初設,即應舉辦者也。 其二為居官者考訂之書。 如行政治軍,生財交鄰諸大端,所必需者也。 為書甚繁。 今姑舉其尤。 當譯者數種。 如羅馬律,要為諸國定律之祖,諸國律例異同,諸國商律考異,民主與君主經國之經,山林漁澤之政,郵電鐵軌之政,公法例案,備載一切交涉事件原委,條約整合,自古迄今,宇下各國,凡有條約,無不具載,其為卷甚富。 譯成約可三四百卷。 東方領事便覽,生財經權之學,國債消長,銀行體用,萬輿整合,凡五洲險要,皆有詳圖。 為圖三千餘幅。 乃輿圖中最為詳備之書。 羅馬總王責撒爾行軍日記,法王那波倫第一行軍日記。 此兩王者,西人稱為古今絶無僅有之將材。 所載攻守之法,至為詳備。 他書應譯者,不可勝記。 而諸書類皆英法文字。 擇其善者譯之。 開院後一年,其已通洋文諸生,即可將前書分課翻譯。 二年後,新讀洋文諸生,亦可助譯。 則出書自易。 其三為外洋學館應讀之書,應次第譯成。 于彼國之事,方有根柢。 如萬國史乘,歷代興廢,政教相涉之源,又算法幾何,八綫重學,熱光聲電,與夫飛潛動植,金石之學,性理格致之書,皆擇其尤要而可資討論者,列為逐日課程。 一二年後,即派諸生更譯,附旬報印送,以資觀覽焉。 一、書院中擬設書樓。 除初設時已購中外書籍外,新出者應隨時添購。 其書籍必派人專司,日時啟閉。 每月按簿查點。 其初應購之書值約數千。 每歲添費數百金,可以補其未備。 一、一二年後,擬于院中自備活字板一副,僱刻工之精於刻圖者數名。 其初譯件不多,可倩書坊代印。 一、書院房屋,總宜寬敞整潔。 其居地宜附近通商口岸。 取其傳遞便捷,消息靈通。 而外洋各報紙,公司船隨到隨送,則可分譯,不致稽留。 一、書院費用,皆有定額。 擬派一支應者,專司出入,按月呈報。 至書院內各項額外開支,皆宜預籌經費,按年撥給,以為書院立不拔之基焉。 ☆王韜○補起廢藥痼議 第235頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第235頁