此即法國部考之新章也。 執是以求才,庶無遺憾。 然而論者猶曰:此治末捨本之法也。 謂夫與考者,必試用二年,考取方授職,而廩餼之。 試用之時,無微祿之沾。 而外差一年,更須多備資斧。 只足以杜寒微之土,而開幸進之門。 蓋廩餼甚微,三等參贊之歲俸,尚不及所費者四之一。 夫使身為使員,而費用務省,將廚傳不豐,交遊不廣,則似危邦之陋風,尤非治國之盛觀。 凋弊寒嗇,為外人觀笑。 此又執政者所不願。 若欲稍從豐厚,則俸不足用,勢必取給于家。 於是有志之士,窘于財力,而求進者少。 則所取不敷,所使勢必濫取。 況乎使員在外多年,津貼而升庸,不過二等公使。 其外部秉政公會大員,與頭等公使,率用議院新進之臣。 于出使之事素非練達。 而久任使員者,反受其節制。 於是出使人員,不過藉此名目以資遊覽。 相時而退,鮮有老于其職者。 故曰:治其末而舍其本也。 然則,必如何而後可?曰:重祿俸以養其志,嚴考校以求其才,然後即以所取之人,專辦交涉。 無問內外,悉資熟手。 庶幾遇大事有知變應變之才,足以折服眾人之意氣,而捍衛吾國之利權矣。 夫處今之世,輪舟鐵道,梭織寰中,而欲自囿一隅,禁絶外人往來,勢必不能。 不若因其利而利之,以廣我之利源。 推行盡善,國富民殷。 立約修和,而內平外睦。 四境無鷄犬之警,萬國消鋒鏑之憂。 誰謂交涉之學小補也哉! ○擬設翻譯書院議 竊謂今日之中國,其見欺于外人也甚矣。 道光季年以來,彼與我所立約款稅則,則以向欺東方諸國者,轉而欺我。 於是其公使傲昵于京師以陵我政府,其領事強梁于口岸以抗我官長。 其大小商賈盤踞于租界以剝我工商,其諸色教士散佈于腹地以惑我子民。 夫彼之所以悍然不顧,敢於為此者,欺我不知其情偽,不知其虛實也。 然而其情偽虛實,非不予我以可知也。 外洋各國,其政令之張弛,國勢之強弱,民情之順逆,與其上下一心,相維相系,有以成風俗而禦外侮者,率皆以本國語言文字,不憚繁瑣而筆之於書。 彼國人人得而知之,並無一毫隱匿于其間。 中國士大夫,其泥古守舊者無論已。 而一二在位有志之士,又苦于語言不達,文字不通,不能遍覽其書,遂不能遍知其風尚。 欲其不受欺也得乎? 雖然,前車之覆,後車之鑒也。 然則,欲使吾士夫之在位者,盡知其情實,盡通其壅蔽,因而參觀互證,盡得其剛柔操縱之所以然,則譯書一事非當今之急務與?語云:知己知彼,百戰百勝。 戰勝於疆場,則然,戰勝於廟堂,亦何獨不然!泰西各國,自有明通市以來,其教士已將中國之經傳綱鑒,譯以辣丁、法、英文字。 康熙間,于巴黎斯設一漢文書館。 近則各國都會,不惜重貲,皆設有漢文館。 有能將漢文古今書籍,下至稗官小說,譯成其本國語言者,則厚廩之。 其使臣至中國,署中皆以重金另聘漢文教習,學習漢文。 不盡通其底蘊不止。 各國之求知漢文也如此。 而于譯書一事其重且久也又如此。 近今上海製造局,福州船政局,與京師譯署,雖設有同文書館,羅致學生,以讀諸國語言文字。 第始事之意,止求通好,不專譯書。 即有譯成數種,或僅為一事一藝之用。 未有將其政令治教之本原條貫,譯為成書,使人人得以觀其會通者。 其律例公法之類,間有摘譯,或文辭艱澀,于原書之面目盡失本來,或掛一漏萬,割裂復重,未足資為考訂之助。 夫譯之為事難矣。 譯之將奈何?其平日冥心鈎考,必先將所譯者,與所以譯者,兩國之文字,深嗜篤好,字櫛句比,以考彼此文字孳生之源,同異之故。 所有相當之實義,委曲推究,務審其音聲之高下,析其字句之繁簡,盡其文體之變態,及其義理精深奧折之所由然。 夫如是,則一書到手,經營反覆,確知其意旨之所在,而又摹寫其神情,彷彿其語氣,然後心悟神解,振筆而書,譯成之文,適如其所譯而止,而曾無毫髮出入于其間。 夫而後能使閲者所得之益,與觀原文無異。 是則為善譯也已。 今之譯者,大抵于外國之語言,或稍涉其藩籬,而其文字之微辭奧旨,與夫各國之所謂古文詞者,率茫然而未識其名稱。 或僅通外國文字言語,而漢文則粗陋鄙俚,未窺門徑。 使之從事譯書,閲者展卷未終,俗惡之氣,觸人欲嘔。 又或轉請西人之稍通華語者,為之口述,而旁聽者乃為彷彿摹寫其詞中所欲達之意。 其未能達者,則又參以己意而武斷其間。 蓋通洋文者,不達漢文,通漢文者,又不達洋文。 亦何怪夫所譯之書,皆駁雜迂訛,為天下識者所鄙夷而訕笑也。 夫中國于應譯之書既未全譯,所譯一二種又皆駁雜迂訛。 而欲求一精通洋語洋文,兼善華文,而造其堂奧,足當譯書之任者,橫覽中西,同心蓋寡。 則譯書之不容少緩,而譯書之才之不得不及時造就也,不待言矣。 第234頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第234頁