丙午夏四月,余偶客于滬,適馬戲至,遂往觀之。 戲所在虹口,結竹為屋。 市券入,見鐵檻車二,畜獅虎各三頭,虎猶可見之物,獅則不恆見,其首類犬,色黃微黑,毛蒙茸覆面,項以下毿毿披拂,後半全類牛,惟尾端稍大,蓋與圖畫相傳五色斕斑者,殊不類,而し捷神駿之概,足與虎埒。 其右立大象二,不加維縶,以鼻取稻草,卷而上,舒而下,意若以為玩然。 象旁臥一牛,色黑白相間,背肉墳起,若負贅瘤。 或曰:產印度,彼方之人所奉以為神者也。 稍進有大木匣,網以鐵絲,豢大蛇三,圍皆尺許,盤互交結于其中。 余畏腥掩鼻而過。 忽鳴聲嚶然,則數猿抱持戲于柙,柙旁有鳥二,長頸聳肩,兩其足而不翼,蓋蛇鳥也。 馬則或大或小,種類不一。 循覽甫周,聞鐘聲自內出,客皆進。 進為大圓廬,高約六丈,徑可十丈餘,中為圈,徑四五丈,以木為閾,開其後,為人馬出入。 閾之外,設椅為客坐,分二等,闌之以布。 又外累板,螺旋而上,迄乎廬之四周,客坐之下者也。 坐定樂作,八騎並出,男女各四人,循圈馳,復一女馳而出,眾馬皆視其馬首之東而東,西而西,或左旋,或右旋,忽而分,忽而合,磬控縱送,盤折疾徐,莫不與樂聲相應和。 樂止復作,一少女立高驄疾馳,距躍曲踴,作種種舞。 時而若輕燕之兩翅掠,時而若商羊之一足跳,時而若麗娟之隨風舉,時而若綠珠之從高墜。 飄乎若飛仙,矯乎若游龍,迷離恍惚,渺乎其不可狀。 則有曳廣帛,當馳道,馬出於帛之下,女騰于帛之上,輒為誦工部穿花蛺蝶點水蜻蜓之句,猶未足喻其靈妙也。 則有有持竹圈闌其前,馬馳自若也。 女騰圈而過,立馬背,馳自若也。 嘻神技矣哉!車利尼者,自牽兩馬,小而駿,持長鞭左右揮,使之作人立,使之作狙伏,使之相對馳,相背馳,一前一卻馳,參互交錯,無不中節。 演良久,乃驅象出。 先舁大木桶,覆置於圈之中,曳象登其上,以鞭指揮,則昂其鼻,舉左右前後足,舒而向上。 復以鸞鈴系兩足,樂作,則左右騰蹈琅琅聲,隨樂聲為抑揚頓挫。 曳而下,一象前行,一象聳身伏其背,蹣跚而入。 象故龐然大,而態若稚,殊可愛玩。 最後開其前閾,數十人輓檻車進,則獅也。 一人開檻之門,入而撫獅,獅張其口,其人以首探獅吻,獅呼呼作聲。 撫弄已,取板作鴻溝之畫,揮一獅踞檻之下,為壁上觀,而使其二對相超躍。 又取煙火然置板上,獅怒,冒火沖擲,愈益奮,火息而躍止,忽若破鉦擲地聲,乃獅吼也。 戲於是畢。 余以未見虎戲為不慊於心。 有友語余其演虎亦猶是雲。 中間頗雜諧詼之劇,則必通西語知西俗者為能解。 他如角緣ㄅ之類,亦中土所固有,均無足異。 若馬與諸獸之戲,誠僅見,為足異者。 然嘗考之《山海經》大樂之野,夏後啟于此亻舞九代。 郭註:九代馬名,亻舞,盤旋作之令舞也。 《漢書》張騫傳註云:有立騎馬戲者。 《北史》麥鐵杖傳,沈光善戲馬為天下最。 是馬之能戲,由來已久,正不特如今之走解而已。 又《吳志》,賀齊為新都郡守,孫權出祖道,作樂舞象,則象戲之征也。 而《舜典》更言夔典樂,百獸率舞。 《鄭注》:百獸服不氏所養。 《周禮》服不氏,掌養猛獸而教擾之。 《鄭注》謂:虎豹熊羆之屬。 然則虎與諸獸之能戲,經籍且昭昭矣。 噫,馬與象固易馴者。 若虎之屬,獸之至猛能食人,宜不可以人理教,而先王必設官以教之。 豈好奇哉!將示夫獸之至猛能食人如虎之屬,猶必教使習之馴服,則凡殊方遠服,重譯可及,而具有血氣者,又何從而外夫王者之教?《鄭注》所謂王者之教無不服也。 彼車利尼雖能馴習諸獸,不過以之博利,烏知所謂王者之教?然余觀于其使馬使象使獅虎,蓋不同其術,要不外各察其情性,因勢利導,以漸就于吾之範圍,此其術亦大足以致思也。 方今萬國通商,四夷隅寄車利尼亦得廁梯航之列,以沾我撫綏之德,則其所獻馴習諸獸之技,即謂之獻我以教擾諸夷之法,斯亦可也。 而余更有感於先生之設官分職,固未嘗以服不之細,而忽乎懷方之大也。 ○州判銜候選訓導張先生行狀 先生姓張氏,諱文虎,字孟彪,又字嘯山,南匯之周浦人。 幼穎異,出就外傳,誦讀倍常兒,見插架書,輒自翻閲,信筆評其是非。 師禁止之而心重焉,因以語先生父紹庭公。 公家故貧,從先生所好,遂勉令讀書。 道光癸未年十六,丁祖母暨紹庭公憂,力營喪葬,皆如禮。 然困甚,慮無以奉母。 明年為裡中王氏童子師,稍獲修脯,以供甘旨。 先生雅不喜帖括,頗肆力於詩古文辭,又以家業維艱,不欲應童子試。 業師惺齋姚先生煒琥力持之。 丙戌補邑諸生。 丁亥丁母憂,力益窘,客授南唐張氏。 既而讀元和惠氏歙江氏,海陽戴氏,嘉定錢氏諸家書,慨然歎為學自有原本,馳騖枝葉無益也。 則取九經漢唐宋人註疏,若說經諸書,由形聲以通其字,由訓詁以會其義,由度數名物以辨其製作,由言語事蹟以窺古聖賢精義所存,旁及諸子史,是非得失,源流異同,以參古今風會之變,益無志于科舉。 壬辰大比,戚友強之行,試卷墨污,題詩號舍而出。 自是不復應試。 第223頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第223頁