此經上承百王,集其善而革其弊,蓋尤其精詳之至者。 故其治躋于純太平之域。 作者之聖,述者之明,蟠際天地,經緯萬端,究其條緒,咸有原本。 是豈皆周公所臆定而手創之哉?其閎意眇忄旨,通關常變,榷其大較,要不越政教二科。 政則自典法刑禮諸大端外,凡王后世子燕遊羞服之細,嬪禦,閹閽之昵,咸隷于治官。 宮府一體,天子不以自私也。 而若國危國遷立君等非常大故,無不曲為之制,豫為之防。 三詢之朝,自卿大夫以逮萬民,咸造在王庭,與決大議。 又有匡人撣人大小行人掌交之屬,巡行邦國,通上下之志。 而小行人獻五物之書,王以周知天下之故。 大司寇大仆樹肺石,建路鼓,以達窮遽。 誦訓土訓夾王車,道圖志,以詔觀事辨物。 所以宣上德而通下情者,無所不至。 君民上下之間,若會四枝百脈而達于腦,無或閡而弗鬯也。 其為教則國有大學小學,自王世子公卿大夫士之子眾夫邦國所貢,卿遂所進,賢能之士咸造焉。 旁及宿衛士,庶子六軍之士,亦皆輩作輩學,以德行道藝相切靡刂。 鄉遂則有鄉學六,州學三十,黨學百有五十,遂之屬別如鄉。 蓋郊甸之內,距王城不過二百里,其為學辜較已三百七十有奇,而郊裡及甸公邑之學,尚不與此數。 推之肖阝縣之公邑采邑,遠極于畿外邦國,其學蓋十百倍蓰於是,無慮大數。 九州之內,意當有學數萬。 信乎教典之詳,殆莫能尚矣。 其政教之備如是。 故以四海之大,無不受職之民,無不造學之士。 不學而無職者,則有罷民之刑。 賢秀挾其才能,愚賤貢其忱悃,鹹得以自通於上,以致純太平之治,豈偶然哉! 此經在西周盛時,蓋百官府咸分秉其官法,以為司存。 而大宰執其總會,司會天府大史臧其副貳。 成康既沒,昭夷失德,陵遲以極于幽厲之亂,平之東遷,而周公之大經良法,蕩滅殆盡。 然其典冊散在官府者,世或猶尊守勿替。 雖更七雄去籍之後,而齊威王將司馬穰苴,尚推明司馬法為兵家職志。 魏文侯樂人竇公,猶抱大司樂一經于兵火喪亂之餘。 它如朝事之儀,大行之贊,述于《大小戴記》,職方之篇,列于《周書》者,咸其枝流之未盡澌滅者也。 其全書經秦火而幾亡。 漢興,景武之閒,五篇之經復出于河間,而旋入于秘府,西京禮家大師,多未之見。 至劉歆杜子春,始通其章句,著之竹帛。 三鄭賈馬諸儒,賡續詮釋,其學大興。 而儒者以其古文晚出,猶疑信參半。 今文經師何休臨碩之倫,相與擯[C09B]之。 唐趙匡陸淳以逮宋元諸儒,╃議之者尤眾。 或謂戰國瀆亂不經之書,或謂莽歆所增傳。 其論大都逞臆不經。 學者率知其謬,而其抵索,至今未已者,則以巧辭邪說附托者之為經累也。 蓋秦漢以後,聖哲之緒,曠絶不續,此經雖存,莫能通之於治。 劉歆蘇綽托之,以左王氏宇文氏之篡,而卒以踣其祚。 李林甫托之,以修六典,而唐亂。 王安石托之,以行新法,而宋亦亂。 彼以其詭譎之心,刻核之政,偷效于旦夕,校利於黍秒,而謬托于古經以自文。 上以誣其君,下以度攵天下之口,不探其本而飾其末,其幸僥一試,不旋踵而潰敗不可振,不其宜哉。 而懲之者,遂以為此經詬病。 即一二閎攬之士,亦疑古之政教,不可施于今,是皆膠柱鍥舟之見也。 夫古今者積世積年而成之者也。 日月與行星,相攝相繞,天地之運猶是也。 圓顱而方趾,橫目而直幹,人之性猶是也。 所異者其治之跡,與禮俗之習已耳。 故畫井而居,乘車而戰,裂壤而封建,計夫而授田,今之勢必不能行也,而古人行之。 祭則坐孫而拜獻之,以為王父屍,昏則以侄娣媵而從姑姊,坐則席地,行則立乘,今之情必不能安也,而古人安之。 凡此皆跡也,習也。 沿襲之久而無害,則相與遵循之。 久而有所不安,則相與變革之。 無勿可也。 且古人之跡與習,亦有至今不變者。 日月與地行同度則相掩蝕,地氣之蕩則為風雨,人之所稔知也。 而薄蝕則拜跪而救之,湛旱則號呼而祈之,古人以為文,至今無改也。 拊搏,無當於鏗槍之均,血腥全,無當於飲食之道。 而今之大祀,猶沿而不廢。 然則古人之跡與習,不必皆協於事理之實,而於人無所厭惡,則亦相與守其故常,千百歲而無變。 彼夫政教之閎意眇忄旨,固將貫百王而不敝,而豈有古今之異哉! 今泰西之強國,其為治非嘗稽核于周公成王之典法也。 而其所為政教者,務博議而廣學,以暨通道路,嚴追胥,化土物廿之屬,咸與此經冥符而遙契。 蓋政教修明,則以致富強,若操左契。 固寰宇之通理,放之四海而皆準者。 此又古政教必可行于今者之明效大驗也。 詒讓自勝衣就傅,先太仆君即授以此經,而以鄭注簡奧,賈疏疏略,未能盡通也。 既長,略窺漢儒治經家法,乃以《爾雅》《說文》正其詁訓,以《禮經》大小《戴記》證其制度,研撣累載,于經注微義,略有所寤。 第219頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第219頁