但西學規例,極為詳備,國中男女無論貴賤,自王子以至庶人,至如七八歲者皆入學。 在鄉為鄉學,每人七日內出學費一本納。 合中國錢三十文。 在城為城學,每人一月出學費一喜林。 合中國銀一錢七分。 如或不足,地方官捐補。 其曰鄉曰城者,特就地而言之,其實即鄉塾也。 塾中分十餘班,考勤惰以為升降。 其不能超升班首者,不得出塾學藝。 鄉塾之上,有郡學院,再上有實學院,再進有仕學院,然後入大學院。 學分四科,曰經學、法學、智學、醫學。 經學者,第論其教中之事,各學其所學,道其所道,無足羡也。 法學者,考論古今政事利弊,及出使通商之事。 智學者,講求格物性理各國言語文字之事。 醫學者,先考周身內外部位,次論經絡表裡功用,然後論病源製藥品,以至于胎產等事。 更有技藝院,格物院,均學習汽機電報織造採礦等事。 又有算學化學,考驗極精。 算學兼天文、地球、句股、測量之法。 化學則格金、石、植、動、胎、濕、卵、化之理。 再有船政院、武學院、通商院、農政院、丹青院、律藥院、師道院、宣道院、女樂院、訓瞽院、訓龍喑院、訓孤子院、養廢疾院、訓罪童院、余有文會、印書會。 別有大書院數處,書籍甚豐,任人進觀。 總之造就人才,各因所長,無論何學,必期實事求是,誠法之至善者也。 而中國取士,止分文武兩科。 文科專尚時藝,錢谷兵刑非所習也。 武科雖以騎射技勇見長,究之武經尚未識為何書,遑問韜鈐。 前次發捻等匪跳樑,其建大功而蕩群醜者,文科中人乎,抑非武科中人乎?然而武科正大可用也。 方今戰守之策,不外水師火器兩途。 誠能于武科中設三等以考試之,一試以山川形勢進退之方,二試以算學機器製造之能,三試以測量槍炮高低之度。 其兼擅眾長者,不次超遷。 其專工一藝者,量材任事。 選將之道,將於是乎在。 近年來我朝總理衙門,派幼童出洋學習,萬里從游,法至良,意至善矣。 但童子何知,血氣未定,性情心術,愈染而愈失其本來,盡棄其學,恐盡變于夷者也。 不如將西國有用之書,條分縷析,譯以華文,刊行各直省書院,每院特設一科,請精於泰西之天、算、地球、船政、化學、醫學、及言語文字律例者為之教習。 或即以出洋學習之學成返國者當之。 其學徒則選十歲以上廿歲以下者,不得過長,以眾口音難調,亦不得過稚,以致氣質易染。 又或于科歲兩試所錄文武俊秀,擇其有志西學,年亦相當者,就其性之所近,專習一科,其理易通,其效更速。 又況名列庠序,咸知自愛,既可以收當務之益,復不背于聖人之教。 而諸生之數奇不偶,又別開一途,以博取功名,誰不樂於從事哉!至于在院膏火,宜仿龍門書院章程,官為籌備。 肄業期滿,歷試上等者,準赴京都同文館或總理衙門考驗。 考驗之後,或給以經費,赴外國大書院學習三年,或派赴總理衙門及船政機器等局當差,或充各國出使隨員翻譯。 庶兒人材日廣,風氣日開,不獨長西人之斯長,何難駕西人而上之哉! 現京都設有同文館,滬上設有廣方言館,近復創立中西書院,廣其額至四百餘人,分為兩院,其法以疏通文字者為超等,以年齒稍長而讀書多者為一等,其餘各有差,凡三等。 超等,一等以午前學西學,午後學中學。 二等以午前學中學,午後學西學。 三等以年較少,專習中學,而緩西學,恐以西學分其心故也。 粵東與蘇州新設有西塾,專教西語、西文、西算、設綫、案報、測電諸學。 設額雖少,可以漸推而漸廣,為洋務,培植人材正未可量。 鄙人聞之,因不禁喜色相告也。 ○敬陳管見籌自強之計疏 奏為敬陳管見,仰祈聖鑒事:竊臣少更憂患,長從軍旅,近則鋒鏑餘生,久攖痼疾,自問平生無日不在憂危困苦之中。 目睹時局難艱,內患外侮,伏於無形。 我皇上沖齡踐阼,兩宮皇太后垂簾聽政,日理萬機。 臣受恩深重,自愧不能稍分宵旰之憂,耿耿此心,如負重疚。 每當中夜傍徨,為國計民生,通籌大局,誠有亟宜自強,不容一日稍緩者。 然如購備船炮,廣儲軍火,籌畫餉需,似自強矣,而非自強之根本也。 論今日之時勢,譬猶大病之後,元氣久虛,治表尤須治裡。 又如樹木欲其枝葉茂盛,必先培養根本。 臣不自揆,妄抒愚戇之見,熟籌自強之策,請為皇太后皇上縷晰陳之。 第184頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第184頁