大抵晉省要務二十事,一責墾荒,一清善後,一省差徭,一除累糧,一儲倉谷,一禁鶯粟。 此六條務本以養民。 一減公費,一裁攤捐。 此二條養廉以課吏。 一結交代,一核庫款,一杜吏奸,一理厘金,一救鹽法。 此五條去蠹以理財。 一開地利,一惠工商。 此二條輔農以興利。 一培學校。 此一條重士以善俗。 一紓餉力,一練主兵,一遏盜萌,一修邊政。 此四條固圉以圖強。 凡此皆儒術經常之規。 絶不敢為功利操切之計。 其前八條,謹于此次分別陳情,請旨辦理。 其餘亦經詳加規畫,即當續奏上陳。 要之凡百政事,皆須得人而理。 晉省偏僻陋隘,官斯土者,才俊之士,志氣鬱遏而不伸,冗之流,徼幸掩覆而苟免。 其致此之由,尤在近年大吏紀綱不立,賞罰無章,不激不揚,人才安出。 臣殫竭愚誠,董率告戒,各官中有奉職無狀,妨于吏治民生者,已經隨時劾奏。 果能由司道以至牧令,共矢公忠,咸遵法度,皆以利國利民為務,自有效可觀。 至于善後事件,需用浩繁,尤非稍留財力不辦。 伏望聖慈俯念右輔岩疆,凋敝太甚,急須培補維持,于晉省用人理財諸端,種種為難情形,鑒察軫念,斷自宸裁,稍逾常格,俾臣得儘力為之。 則將來民康物阜,皆出聖主之生成矣。 ○請嚴禁種植罌粟片 晉民好種鶯粟,最盛者二十餘廳州縣,其餘多少不等,幾於無縣無之。 曠土傷農,以致畝無棲糧,家無粟儲。 丁戊奇荒,其禍實中于此。 然而覆轍相尋,不知迷復。 議者或持不宜禁之說。 大率一由見小,一由畏難。 然臣謂以地以時,有不可不禁者四。 三晉地瘠,產糧無多,早年本恃外省接濟。 自為鶯粟所奪,蓋藏益空。 即如前此大,垣曲產煙最多,餓斃亦最眾。 近日種煙之利,以交城為最盛,而糧價亦以交城為最昂。 賊民害稼,確有明證。 此時若再不遏其流,設有偏災,豈堪設想!此必禁者一也。 晉省山農多,水利少,種植鶯粟之功,倍于蔬卉,偶有山溪水滸,可資灌溉,悉以歸之。 鶯粟此物,最耗地力,數年之後,更種他谷,亦且不蕃。 僅有此區區難得之水利,而養此毒民之物,此必禁者二也。 晉省吸煙之癖,官吏士民,弁兵胥役,以及婦人女子,雖皆沾染,大率鄉僻居其十之六,城市居其十之八,人人羸,家家晏起,怠惰頽靡,毫無朝氣。 在官者不修其職,食力者不勤其業,循此不已,貧者益貧,弱者益弱,數十年後,晉其危乎!惟種之多者,故吸之便,此必禁者三也。 洋藥稅為海關大宗,今日方議重征,藉禁外販,以為坊民正俗之謀。 若內地不禁,聽其蕃滋,何以關遠人之口?此必禁者四也。 查晉省鶯粟之所以不能禁者,一由於上官之禁弛不一,朝令夕更。 一由於官吏之視為利源,圖收畝稅。 祛此二弊,必有成效可觀。 臣愚以為禁之有方,行之有漸,先膏腴而後磽硝,先腹地而後邊廳。 責之於鄉保,毋徒付之於吏胥,遏之於播種之先,毋徒毀之於揚華之後。 力禁苛擾,嚴定考成,感民以誠,未有不動。 雖不能遽絶根株,而少一畦之鶯粟,即多一口之餘糧矣。 至于官生將卒,臣已多方勸戒。 現仿李鴻章天津所設之戒煙局,延醫購藥,以冀廣起沉痾。 屬官中有嗜好廢事,分別撤任停委,勒限戒斷。 許令自新。 弁勇勒限戒斷,不悛者汰黜。 學校諸生,由學臣隨時董戒,冀以漸摩觀感,徐收移風易俗之功。 ○力爭和議電奏一 總署鈞鑒:聞和議各條,不勝焦灼。 痛憤倭寇,狂悖至此!種種利害,顯然可見,中外諸臣,均已懇切陳奏,無待瀆陳。 其中如旅順不肯交還,及威海、劉公島、天津駐兵各條,尤為可駭。 查旅順、威海乃北洋門戶,若不退還,則北洋咽喉,從此梗塞,以後雖有水師何處停泊修理?旅順、劉公島常駐倭船,天津又駐陸兵,近在肘腋。 旅順島、津沽、山海關皆一日可到,煙台尤近,彼日肆要挾,稍不滿欲,朝發夕至。 且倭約各條,貪苛大甚。 台灣民悍,不甘屬倭,必然啟釁,各省軍必致痛哭深怨,斷不甘心。 稍有枝節,彼即謂不依條約,立刻生事。 彼時戰不及戰,和不及和,守不及守,即欲暫避,亦不及避。 倭性凶狠,不同西國,其禍豈堪設想!查要挾各條之害,聖明豈有不知?朝廷所以勉為和議者,不過為保全京城,姑冀目前粗安,徐圖補救。 若照倭索諸條,更是自困自危之道,欲求旦夕偷安,而不可得。 又洋報有與中國聯合以備戰守一條,大約是為中國經理各省機器製造鐵路等事,尤為險詐。 查購買洋械,本難常恃。 幸各省尚有數局可造槍炮彈葯,稍資接濟。 經此倭事,巨創痛深,正須急籌巨款,竭力擴充。 運兵鐵路,亦須量力修造。 今若令倭人干預,則內地軍火運道,皆在倭掌握中。 水師既不能振,陸軍亦不能自主中華何以立國?且倭駐旅威則自遼陽以至威海、榮城周圍三千里,處處水陸皆須永遠設防,所費太巨,當此賠款巨萬之際,防費將從何出?至蘇杭織造絲綢,川楚織紗造布,則各國亦必效尤,改造土貨,中國工匠生計從此盡矣!海軍無歸宿,陸軍無利器,威海棄則京畿無屏蔽,商民貧則軍餉無來源。 各國欺凌,商人嗟怨,外患疊至,內變將出。 恐系大學士李鴻章昏迷之際,李經芳等冒昧應計。 第172頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第172頁