今請一切罷捐輸厘金鈔票官錢之法,而專務田賦,兼行官商,則弊輕而可久。 何以知其然也?夫有國者積弱不足以行苛政,欺民不足以取小利。 故今日言利之術,惟有理其常稅而已。 丁漕常賦,本給國用,分應不足,專顧有餘。 試合一省,計其要隘,多者十餘,少乃四五,地廣不百里,而屏帶數州,守險而重扼之,險內可無事,帶甲而安枕也。 兵廢不用,而虛支浮領,此其尤耗費之尤者也。 今誠壹意練勇,要在選兵,擇壯汰老,皆為可用。 明賞設罰,士新耳目,然後合計守戰,分屯四境,重餉厚犒,軍無留賞。 江西一省,收貲自供,歲可賞五萬人。 湖南收資自供,約歲養三萬人。 戍邊保堅,互相成軍,多或七八千,少亦三四千人。 人不憂食,餉不外取。 彼束于法制,故可箝而統也。 嗜于利,覬于賞,故效死而勿去。 用力專,故守嚴。 守嚴故備不分,備不分故他不擾。 虛名之團不必練,奉行之局不必設,懋貨不易市,農女不輟素,彼各有所恃也。 夫如是,督民納稅,不為急利,除吏之蠹,取其正供,催科易為力,名減而實增矣。 省轉運之勞,無請餉之奏。 主上無外顧,司農無仰屋,事便而權重矣。 各守其疆,專任牧令,足兵足食,嚴罰從其後,而人自為守矣。 聲勢絡繹,互為其援,軍氣百倍,內變不訌,以其暇修飭器備,訓練卒徒,日增新兵,以休戰士,師日益力,而軍法行矣。 進可以縱橫趣利,退足固守。 賊無所掠,扼要而制其命。 計長久,待可進,安民志而不致於人矣。 江漢既清,九江復歸,兩湖之粟,方船而下,三楚之鋭,超距而赴,章貢之,循期而屆,三江之地,寸步而守。 斯要握而形便,本立而干強。 招徠鄰封,開通道路,權貨而行,官商以有易無,以私濟公。 萬民熙熙,不知苦難。 起上游而全東南,勢無便于此者。 然而茲事體大,非刀筆之所謀也。 難端鉅而格例甚,雖勇者固不肩之。 方今潯陽溯江殆千里,蘄黃各縣眥安徽,截補殆二千里。 袁瑞橫延,界及寧崇,亦不下一千里。 茶陵迤西,巴陵迤北,又各數百里。 今辰沅又見告矣。 兩湖江西,中間不合如礪,數千里中,χ鼓日夜相戒,而君以二萬人縣其一角。 君又不急收創夷,改弦而更張之,重樹其本,日繼其力,即下九江,君當何從出師?若分水陸趣安慶,取驛道,持輜糧,入重地,賊斂壁而守,坐食一月,挑戰不得,轉運無出,士卒自潰。 取食江西,則江西謝責,取食安徽,而安徽陷破。 猶將迴翔厲兵,孤注決勝,明示必死,如項羽鉅鹿之戰乎?君必不能也。 若越長江,悉樓船專力水戰,駕航衝波,陵濤馳驅,以合江南之軍,登陸不能戰,舍舟則死,是百湖口之危也,君又不敢。 若任賊突犯,獨守己軍,就糧而食,規利而進,武昌魚爛,南昌顫慄,桑梓呼救,告急之書移,日夜相望,廷寄督責,執而無屈,士卒皆鄉人,悲歌思歸,進即俱敗,不進不可。 猶能制命專主,如亞夫之委梁,上抗天子,下扦物議,孤守其見,以必奇功,君又不能也。 君若棄水軍,為奇兵,改道饒州,冀通池寧婺源,奇險坎坷,涂間軍無裹糧之便,將有輿轎之費,睥睨虛道,以試奇策,此慮勝而諱敗,瞻前而忘後也,君必不設也。 然則湖北不清,江西不平,即君之軍一日不可得出。 今不資三省以為本,即將何歸?君徒欲博後世之名,以一身嘗天下事耶!夫事有必至,理有固然,猶諱而不言坐待時變,避難直言。 群疑眾難,交戰而不決,外示鎮靜,謂有別計,此愚之所不敢擬也。 今之計必詳奏隱細,極言利害,陳民疾苦,與寇之所以盛。 乃請聖慮擇親賢大臣,各專一省,悉破往例,不由部議。 獨戒堅守,慶讓以地,保境自給,上不責解,一切牧令,皆得奏用。 省無益之官,練有實之兵。 嚴刑信賞,失誤者死。 但責大綱,不苛細故。 賊所未犯,以時整飭。 理財治兵,上應京師。 當賊沖者,先審已力,乃後合謀出師,搗虛而擊。 又于淮北特設重鎮,選常勝之師,佐京營之兵,日夜練習,使知戰事。 堅壁積穀,以衛中原。 蘇杭之財,以充軍實。 向張勝袁,以彌空虛。 楚師虎踞,以臨江皖。 規畫一定,賊必歸死。 即逸而出,如釜魚游沸羹之中,何足慮哉!且夫亡羊而補牢,孰與謹牧而蕃育。 閉戶而拒敵,孰與課戎而疆索。 損虛名而收實利,至便也。 撥難豎干,慮至遠也。 民無逃亡,糹任溝而宅壑,至仁也。 連帥控跨,帶甲虎視,至威也。 罷賦榷,停助餉,棄錐刀,以示國體,至廉也。 因寇而詰兵,申命而彰罰,至武也。 料于未然,先發而制之,恩自上出,功自下奮,至達也。 兼七策而不失,拓萬世之長利,康復之望速,功名之士起。 語曰:蝮蛇螫手,壯士斷腕。 其所重在心腹,所輕在枝體也。 故曰:失今不治,必為痼疾。 今痛未甚于斷腕,而治先除于炙,又何苦而不為此?且舍此則亂,為此亦亂,然而前之亂無可制,後之為猶可不亂。 斯誠志士之所審,而明識之所宜先也。 若夫抱不測之禍,以要毋望之事,持不可必之說,以緩主上之憂,愚竊過之。 雖然,今之言論,節下所得言而已,固非節下所得為也。 夫政本在樞臣,權在督撫。 不得其位,不得其志。 幸可陳達,冀萬一之悟,而拘牽文義,引嫌畏譏,蓋亦非節下所自許也。 抑又聞之,言外者其意淺,內言者其思深。 今運所得告節下,節下所得告天子,亦言其外而已。 術疏識粗,得毋為深思者笑乎?詩曰:先民有言,詢于芻蕘。 惟裁省萬一。 ○到廣州與婦書 第160頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第160頁