然而欲作人才,先覘教養。 今之學校書院,專事舉業,而外邦之風俗政事,一概不知,且深以西學為可鄙。 欲求一洞識時事,兼習中西者,實難其人。 況當今海禁大開,藩籬盡撤,歐洲各國,無不肩摩轂擊,互市通商。 各恃富強,相為要挾。 更宜練兵修政,選將籌邊,斷非醉草可以嚇蠻,圍棋自堪破敵時也。 鄙見宜仿司馬光十科之法,添設一科,頒天下省會。 除小學堂外,各設書院,敦請精通泰西之天球地輿格致農政船政化學理學醫學及各國言語政事文字律例者數人,或以出洋之官學生,業已精通返國者為之教習。 所選學生,自十餘歲至二十歲為限。 須先通中西文字,就其性之所近,肄業四年,升至京都大書院,力學四五年。 如果期滿,造詣有成,考取上等者,即獎以職銜,派赴總理衙門海疆督撫,或船政製造等局當差。 或充出使各國隨員。 如舉博學鴻詞之例。 凡入院諸生,每年納束修百元。 如書院膏火不敷,由該地方官籌款補足。 以冀漸開風氣,實力研求。 倘有別出新裁,造成一器,于國計民生有益者,視其利之輕重,準其獨造數年。 並給頂戴,以資鼓勵。 如此,則聞風興起,人材眾多。 又何須朝廷遴選幼童,肄業泰西,致糜巨款乎?夫幼童萬里從師,學業自卜其精進。 惟少染外洋習氣,情性或因而變遷,亦似非養正之道也。 誠能變通舊制,教育英才,為國家宣勞,為海疆保障,大用大效,小用小效,又豈特文章華國,咸誇鳳之才,武藝超群,即列鷹揚之選也哉。 ○論招工 書曰:民為邦本,本固邦寧。 故先王行仁政以濟貧乏,嚴法令以禁惰游,所以保我黎民,不致流離異域者,意良厚也。 頻年粵東、澳門,有拐誘華人,販出外洋為人奴僕,名其館曰招工,核其實為圖利。 粵人稱之為買豬仔。 夫曰豬,則等人于畜類,仔者微賤之稱。 豢其身而貨之,惟利是視,予取予攜。 復聞豬仔一名,載至西洋,稅銀一圓。 澳門議事亭番官收費銀二圓,而又恐華官燭發其奸。 於是上下賄蒙,詭計百出。 且粵省拐匪,先與洋人串通,散諸四方,投人所好。 或炫以貲財,或誘以嫖賭。 一吞其餌,即入牢籠。 遂被拘出外洋,不能自主。 又或于濱海埔頭,通衢歧路,突出不意,指為負欠,牽扯落船。 官既置若罔聞,紳亦不敢申訴。 每年被拐,累萬盈千。 其中途病亡及自尋短見者,不知凡幾。 即使抵埠,悉充極勞極苦之工。 少惰則鞭撻立加,偶病亦告假不許。 置諸死地,難望生還。 或謂豬仔落船,皆經番官訊問。 不願者立遣回籍。 其飄然長往,絶無顧慮者,皆屬情甘。 似非刑驅勢迫。 不知拐匪奸計百出,賄通上下。 即使番官審訊,悉屬拐黨替冒。 並非本人一一過堂。 釋遣回籍之文,適以欺世。 心狠手辣,蹤秘術工。 且其中不乏富貴之家,單傳之子,誤罹陷阱,望斷家鄉,一綫宗祧,于焉中絶。 言之酸鼻,聞者傷心。 夫販人出洋,本干例禁,亦為西律所不容。 昔年有販阿洲黑人為奴者。 經英國上下議院集商禁止,出貲數十萬,悉贖之還盡行遣釋。 而嚴申禁約,弊絶風清,諸國無不稱頌其德政。 美國南北之戰,其始以禁止販奴而起。 後卒設法禁絶,一視同仁。 今汕頭等處,詭秘難知,而澳門一隅,彰明較著。 夫澳門本香山縣屬,即歸洋人管轄。 我朝宜申明條約,遣一介往責西人曰:販人出洋為奴,實幹例禁。 各國共知,公法具在。 查歷年運往外洋之人,皆我赤子。 不少富家宦族,墨客寒儒。 據生還之華傭,述其苦況,幾同地獄。 然細核所由半皆受騙于匪人,非真立有合同,甘心遠適。 試為平心而論,易地以觀。 倘以此待貴國之人,其果能樂受否乎?貴國嗣後,當飭地方官留心查察,並禁船主不得私行運往。 如敢故違,一經訪察,或被告發船立充公,人即定罪。 如此,則理直氣壯,洋人自當折服矣。 ☆李鐘珏○索逃犯議 泰西公法,最重匿藏他邦逃人之罰。 而待中國不然。 中國罪犯逃至他國地界者,務為蔽護。 官府百索不得。 如去年粵東一犯,逃在香港,又犯西律,監禁獄中。 委員往索,多方阻勒。 猶曰于彼亦有案件也。 其他之罪大惡極,必不可恕者,一至其地,若無事之人,毫無忌憚。 如昔年奉旨嚴拿之某犯,逃在新加坡,公然戴已革之頂,插身官場,干預公事。 此尤無忌憚之至者矣。 所以然者,當中英前屆換約之日,未將此條切實更定,至今得以藉口。 夫中西文法不同,往往同一語言,輕重互異。 立約之時,苟不悉心細繹,一字含渾,他日即受牽制。 即如中英和約第二十一條載:中國民人,因犯法逃在香港或潛住英國船中者,中國官照會英國官,訪查嚴拿,查明實系罪犯,交出等語。 細繹和約原文曰:逃在香港,則出港一切,如南洋各埠,皆不在此約矣。 曰:潛住英國船中,其洋文亦專指在港之英船而言。 則出港一步,其他英船亦不在此約矣。 當立約之日,以交涉只有香港一地,故如此立言。 今也租界日闢,南洋各島,尤為逋逃淵藪。 亟宜重定約章,務照泰西公法,一例辦理。 現屆下次換約之期不遠。 竊以為此事實為換約時第一要務。 蓋邦有常刑,斯有綱紀。 使罪犯皆可巧避,則綱紀不振,而天下從此亂矣。 第111頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第111頁