辛丑之夏,英夷犯廣州,御史某請開礦助餉。 議者或惜其說之不行。 以為國用之不足,非銀少也,恃銀以為用之弊也。 擬上諫開礦封事。 其略曰:今之籌國用者,在於重農桑而已矣。 重農桑必先貴粟帛。 貴粟帛必先禁淫侈。 淫侈禁而後商賈之利微,商賈之利微而後耕織之人眾。 耕織之人眾而後粟帛之所出多。 粟帛之所出多而後銀價賤。 銀價賤而後泉貨之源通。 議者迂之。 惟邱甲刑書,規于叔響,井田世祿,非諸蘭陵。 夫束修之往來,莫親僑,洙泗之紹述,莫過孟荀。 而猶分茅而說也如是。 況童土下士,而欲奮一人之舌,信天下之心,其亦亻真矣。 顧以人之不信吾說,而吾遂無以自信,則是曖姝濡需之學,重以突梯挈楹之情。 《易傳》曰:中心疑者,其辭枝,失其守者,其辭屈。 竊恧焉。 因就前說,罄其辨,條其法,為《務本論》上下篇。 蓋以守弈者舉棋之戒,且以備遒人木鐸之徇焉。 ☆鄭觀應○學校 學校者,造就人才之地,治天下之大本也。 古者,家有塾,黨有庠,州有序,國有學。 此年入學,中年考校,一年視離經辨志,三年視敬業樂群,五年視博習親師,七年視論學取友,謂之小成。 九年知類通達,強立而不反,謂之大成。 而又教以弦誦,舒其性情。 故其時博學者多,成材者眾也。 比及後世,學校之制廢,人各延師以課其子弟。 窮民之無力者,荒嬉頽廢,目不識丁,竟罔知天地古今為何物,而蔑倫悖理之事因之層出不窮。 此皆學校不講之故也。 今泰西各國猶有古風。 其學校規制,大略相同,而德國尤為明備。 學之大小,各有次第。 鄉塾散置民間,由貧家子弟而設,由地方官集貲經理。 無論貴賤男女,自五歲後,皆須入學。 不入學者,罪其父母。 即下至聾瞽瘖啞殘疾之人,亦莫不有學。 使習一藝以白養其天刑之軀。 立學之法,可謂無微不至矣。 初訓以幼學,間附數學入門,本國地理等書。 生徒百數以內者,一師訓之;百數以外至千數,則分數班。 每班必有一師。 此班學滿,乃遷彼班。 依次遞升,不容躐等。 察其貧者,免出修脯。 稍贍者半之。 郡院學者之修脯,亦不過一錢至半元而止。 院中生徒,亦分數班。 班有專師。 有專教算學之師,有專教格物之師,有專修重學理學史鑒輿地繪畫各國語言文字之師。 期滿,考列上等,則各就其藝能,或入實學院,或入技藝院。 其實學分上下兩院,皆以實學為主。 約分十三班。 初入院,在末班。 每班留一年。 閲十三年,遍歷諸班,方能出院。 上院考出,入太學院,免三年軍籍。 下院雖列首班,仍充軍籍。 三年可入技藝等院。 太學之掌教,必名望出眾,才識兼優者,方膺此任。 院中書籍圖畫儀器,無一不備。 一經學,二法學,三智學,四醫學。 經學者,教中之學,即耶穌天主之類。 法學者,考古今政事利弊,異同,及奉使外國修辭通商有關國例之事。 智學者,格物性理文字語言之類。 醫學者,統核全身內外諸部位經絡表裡功用病源制配藥品胎產接生諸法。 技藝院者,汽機電報採礦陶冶製煉織造等事。 格物院與技藝院略同。 大抵多原于數學。 數學則以《幾何原本》為宗。 其次力學。 力學者考究各物之力量化學,考核金石植物胎卵濕化各物化生之理。 其次為天學,測步五星七政之交會伏留。 其次為航海之學,必嫻于地理測量駕駛者,方能知船行何度,水性何宜,台颶沙礁若何趨避。 武學院課與實學院同。 但多武藝兵法禦馬諸務。 通商院則以數學銀學文字三者為宗。 其于各國方言土產水路陸程稅則和約以及錢幣銀單條規則例公司保險各事,無不傳習。 農政院、丹青院、律樂院、師道院、宣道院、女學院、訓瞽院、訓聾喑院、訓孤子院、訓罪童院、養廢疾院,更有文會、夜學、印書會、新聞館。 別有大書院九處,書籍甚富,聽人觀覽借鈔。 但不能攜之出院。 每歲發國帑以贍生徒。 其教法之詳,教思之廣如此。 大抵泰西各國,教育人才之道,計有三事。 曰學校,曰新聞報館,曰書籍館。 而學校又有三等。 一初學,以七歲至十五歲為度,求粗通文算淺略地球史志為準。 聰穎者可兼學他國語言文字。 中學以十五歲至二十一歲為度,窮究各學,分門別類,無一不賅。 上學以二十一歲二十六歲上下為度。 至此則精益求精。 每有由故得新,自創一事,為絶無僅有者。 夫欲制勝於人,必盡知其成法而後能變通,而後能克敵。 彼萃數十國人材,窮數百年智力,擲億萬兆貲財,而後得之,勒為成書,公諸人而不私諸己,廣其學而不秘其傳者,何也?彼實竊我中國古聖之緒餘,精益求精,以還之中國。 雖欲自私自秘焉而天有所不許也。 後之視今,亦猶今之視昔。 彼泥古不化,詆為異學,甘守固陋,以受制於人者,皆未之思耳。 今中國既設同文、方言各館,水師武備各堂,歷有年所,而諸學尚未深通,製造率仗西匠,未聞有別出心裁,創一奇器者。 技藝未專,而授受之道未得也。 誠能將西國有用之書,宰分縷晰,譯出華文,頒行天下各書院,俾人人得而學之。 以中國幅員之廣,人材之眾,竭其聰明才力,何難駕西人而上之哉! ○西學 第99頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第99頁