方今國計,絀于防邊,民生困于厘卡。 各國通商,爭奪利權,財賦日竭,後患方殷。 如有鐵路,收費足以養兵,則厘卡可以酌裁,並無洋票通行之病。 裕國便民之道,無逾于此。 且俄人所以挾我,日本所以輕我者,皆以中國守一隅之見,畏難苟安,不能興奮耳。 若一下造鐵路之詔,顯露自強之機,則氣勢立振,彼族聞之,必先震驚。 不獨俄約易成,即日本窺伺之心,亦可從此潛消。 本年李鴻章奏請沿海安設電線,此亦軍務之急需。 但電線須與鐵路相輔而行。 省費既多,看守亦易。 或者以鐵路經費難籌,無力舉辦為疑。 竊謂議集商股,猶恐散漫難成。 今欲乘時立辦,莫如議借洋債。 洋債以濟國用,斷斷不可。 若以之開利源,則款歸有著,洋商樂於稱貸。 國家有所取償,息可從輕,期可從緩。 且彼國慣修鐵路之匠,亦自願效能于天朝。 此誠不可失之機會也。 查中國要道,南路宜開二條;一條由清江經山東,一由漢口經河南,俱達京師。 北路宜由京師東通盛京,西通甘肅。 惟工費浩繁,急切未能並舉。 擬請先修清江至京一路,與本年議修之電線相表裡。 此路經山東直隷,地界最多。 或謂於民間墳墓廬舍有礙,必多阻撓。 不知官道寬廣,鐵路所經,只估丈餘之地,于墳墓廬舍,當不相妨。 即偶有牙錯,亦不難紆折以避。 臣昔年剿捻中原,屢經各該省,其地勢民情,固所稔知,非敢為臆斷也。 事關軍國安危大計,如蒙俞允,請旨敕下總理衙門,迅速議復。 若輾轉遷延,視為緩圖,將來俄局定後,築室道謀,誠恐臥薪嘗膽,徒託空言,則永無自強之日矣。 ☆李鳳苞○巴黎答友人書 竊嘗謂西國富強,不盡由於製器治兵,誠如來諭。 謹就見聞所及,為知己陳之。 西國製治之要,約有五大端。 一曰通民氣。 民居甚散,分位懸殊,通之匪易。 乃由鄉舉裡選,以設上下議院,遇事昌言無忌。 凡纖悉不便於民者,必本至誠,以設法妥貼之。 又設卿大夫裡正等官,以安閭閻,以審獄訟。 用民治民,自無紛擾。 而復實查戶版,生死婚嫁,靡弗詳記,俾一夫無不得所。 則君公之分愈尊,而上下之情愈通矣。 二曰保民生。 人情莫不欲安富壽考。 使以橫逆待之,誅求困之,盜賊冤獄以折挫之,惠未必吉,逆未必凶,人人無自立之權,遂人人無自堅之志矣。 西國則上以誠心保民,下亦咸知自保。 凡身家性命器用財賄,絶無意外之虞。 且予告官員,半俸贍之,老病弁兵,終身養之,老幼廢疾,陣亡子息,皆設局教育之。 使居官無落職之慮,則不至貪墨。 臨陣無內顧之憂,則無所畏縮。 有不共勉厥職,上下一心,固結不解者乎? 三曰牖民衷。 凡智慧材力,日浚則日靈,日梏則日窒。 西國孩提,教以認識實字。 稍長,教以貫串文義。 量其材質,分習算繪氣化各學。 而月杪年終,總其所習而試之。 必令心領神會,手舞足蹈。 不令讀未解之書,不妄試未習之事。 及其成人,或專一事或名一藝,而終身無一日廢學者,何也?有新報之流傳,有社會之宣講也。 新報自朝政至技藝,何止千百,皆通人載筆,至理名言。 自君公以至婢媼牧圉,與婦孺之在舟車,無不人手一編。 某國得某地,某人創某器,咸能洞悉其源委也。 社會亦每國數百處。 系老師宿儒,分講治制律例製造格致等學。 環聽者男婦數百人。 口講指畫,必使聽者領悟而後快。 故通國男婦,無不各勤所學。 而智慧材力,如萌櫱之易生,枝葉之易茂矣。 四曰養民恥。 西國無殘忍之刑,惟故殺者罪止遠戌苦工。 其餘不過監禁及罰鍰而已。 監禁之服用精潔,與官家埒。 又教以誦讀,課以工藝,濟以醫藥,無拘攣亦無鞭撻。 而人猶畏刑自守,視犯罪為不齒。 即尋常偶爽一約,若負重疚。 偶拾一遺,若撻市朝。 是以牛羊晝夜遍野,貨物堆聚通衢,衣物之遺忘于舟車者,每出新報招認。 從未聞有宵小之覬覦者。 雖由民有生計,亦民知廉恥故也。 父母不怒責其子,家主不呵叱其仆。 雖犬馬亦不加棰楚。 而雍然秩然,自無違忤乖張。 男女雜坐談天,而不及淫亂,皆養恥之效也。 五曰阜民財。 古人言:有國者宜藏富於民。 愚謂民之富有三要:一盡地力。 謂講水利種植氣化之學,而使尺寸無棄地也。 二盡人力。 通工易事,而可各擅專門,由熟生巧也。 同力合作,而可任用致遠,裒多益寡也。 又濟之以機器,可令時省而工倍也。 三盡財力。 有公司及銀號,而錙銖之積,均得入股生息,匯成大工大賈,庶蓄財者不致浪費矣。 有鈔票及金銀錢,而便于輕賚,利於轉運,一錢可抵百錢之用矣。 第93頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第93頁