或曰:吳蜀唇齒之國,蜀滅則吳亡,理則然矣。 夫蜀蓋藩援之與國,而非吳人之存亡也。 何則?其郊境之接,重山積險,陸無長轂之徑;川厄流迅,水有驚波之艱。 雖有鋭師百萬,啟行不過千夫。 舳艫千里,前驅不過百艦。 故劉氏之伐,陸公喻之長蛇,其勢然也。 昔蜀之初亡,朝臣異謀,或欲積石以險其流,或欲機械以禦其變。 天子總群議而諮之大司馬陸公,公以四瀆天地之所以節宣其氣,固無可遏之理,而機械則彼我之所共,彼若棄長技以就所屈,即荊楊而爭舟楫之用,是天讚我也。 將謹守峽口,以待禽耳。 逮步闡之亂,憑寶城以延強寇,重資幣以誘群蠻。 于時大邦之眾,雲翔電發。 懸ユ江介,築壘遵渚,襟帶要害,以止吳人之西。 而巴漢舟師,沿江東下。 陸公以偏師三萬,北據東亢。 深溝高壘,案甲養威,反虜跡待戮,而不敢北窺生路,︹寇敗績宵遁,喪師太半。 分命鋭師五千,西禦水軍,東西同捷,獻俘萬計。 信哉,賢人之謀,豈欺我哉!自是烽燧罕警,封域寡虞。 陸公歿而潛謀兆,吳釁深而六師駭。 夫太康之役,眾未盛乎曩日之師;廣州之亂,禍有愈乎向時之難?而邦家顛覆,宗廟為墟。 嗚呼!人之雲亡,邦國殄瘁,不其然與?《易》曰:湯武革命,順乎天。 《玄》曰:亂不極則治不形。 言帝王之因,天時也。 古人有言曰:天時不如地利。 《易》曰:王侯設險,以守其國。 言為國之恃險也。 又曰:地利不如人和,在德不在險。 言守險之由人也。 吳之興也,參而由焉,《孫卿》所謂合其參者也。 及其亡也,恃險而已,又《孫卿》所謂舍其參者也。 夫四州之萌,非無眾也,大江之南,非乏俊也。 山川之險,易守也。 勁利之器,易用也。 先政之策,易循也。 功不興而禍遘者,何哉?所以用之者失也。 是故先王達經國之長規,審存亡之至數,謙已以安百姓,敦惠以致人和,寬沖以誘俊之謀,慈和以結士民之愛。 是以其安也,則黎元與之同慶;及其危也,則兆庶與之共患。 安與眾同慶,則其危不可得也;危與下共患,則其難不足恤也。 夫然,故能保其社稷,而固其土宇,《麥秀》無悲殷之思,《黍離》無愍周之感矣。 ●卷五十四·論四 五等論 ※陸士衡 夫體國經野,先王所慎;創製垂基,思隆後葉。 然而經略不同,長世異術,五等之制,始於黃唐;郡縣之治,創自秦漢。 得失成敗,備在典謨,是以其詳可得而言。 夫先王知帝業至重,天下至曠。 曠不可以偏制,重不可以獨任,任重必於借力,制曠終乎因人。 故設官分職,所以輕其任也。 並建五長,所以弘其制也。 於是乎立其封疆之典,財其親疏之宜。 使萬國相維,以成盤石之固;宗庶雜居,而定維城之業。 又有以見綏世之長禦,識人情之大方。 知其為人不如厚己,利物不如圖身。 安上在於悅下,為己在乎利人。 故《易》曰:“說以使民,民忘其勞。 《孫卿》曰:不利而利之,不如利而後利之之利也。 是以分天下以厚樂,而己得與之同憂;饗天下以豐利,而我得與之共害。 利博則恩篤,樂遠則憂深。 故諸侯享食土之實,萬國受世及之祚矣。 夫然,則南面之君,各務其治。 九服之民,知有定主。 上之子愛,於是乎生,下之體信,於是乎結。 世治足以敦風,道衰足以禦暴。 故強毅之國,不能擅一時之勢;雄俊之士,無所寄霸王之志。 然後國安由萬邦之思治,主尊賴群後之圖身。 譬猶眾目營方,則天網自昶;四體辭難,而心膂獲。 三代所以直道,四王所以垂業也。 夫盛衰隆弊,理所固有,教之廢興,繫乎其人。 願法期於必涼,明道有時而ウ。 故世及之制,斃于強禦,厚下之典,漏于末折。 侵弱之,自三季;陵夷之禍,終於七雄。 昔者成湯親照夏後之鑒,公旦目涉商人之戒,文質相濟,損益有物。 故五等之禮,不革于時,封畛之制,有隆焉爾者,豈玩二王之禍,而暗經世之算乎?因知百世非可懸禦,善制不能無斃,而侵弱之辱,愈于殄祀,土崩之困,痛于陵夷也。 是以經始權其多福,慮終取其少禍。 非謂侯伯無可亂之符,郡縣非致治之具也。 故國憂賴其釋位,主弱憑其翼戴。 及承微積斃,王室遂卑,猶保名位,祚垂後嗣,皇統幽而不輟,神器否而必存者,豈非置勢使之然與? 降及亡秦,棄道任術,懲周之失,自矜其得。 尋斧始於所庇,制國昧於弱下,國慶獨饗其利,主憂莫與共害。 雖速亡趨亂,不必一道。 顛沛之釁,實由孤立。 是蓋思五等之小怨,忘萬國之大德。 知陵夷之可患,ウ土崩之為痛也。 周之不競,有自來矣。 國乏令主,十有餘世,然片言勤王,諸侯必應,一朝振矜,遠國先叛。 故︹晉收其請隧之圖,暴楚頓其觀鼎之志,豈劉、項之能窺關,勝、廣之敢號澤哉?借使秦人因循周制,雖則無道,有與共斃,覆滅之禍,豈在曩日? 漢矯秦枉,大啟侯王。 境土逾溢,不遵舊典。 故買生憂其危,朝錯痛其亂,是以諸侯阻其國家之富,憑其士民之力,勢足者反疾,土狹者逆遲。 六臣犯其弱綱,七子衢其漏網。 皇祖夷於黥徒,西京病於東帝。 是蓋過正之災,而非建侯之累也。 然呂氏之難,朝士外顧;宋昌策漢,必稱諸侯。 逮至中葉,忌其失節,割削宗子,有名無實,天下曠然,復襲亡秦之軌矣。 第146頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《昭明文選》
第146頁