張良受黃石之符,誦三略之說,以游於群雄,其言也,如以水投石,莫之受也;及其遭漢祖,其言也,如以石投水,莫之逆也。 非張良之拙說於陳項,而巧言於沛公也。 然則張良之言一也,不識其所以合離?合離之由,神明之道也。 故彼四賢者,名載於圖,事應乎天人,其可格之賢愚哉?孔子曰:清明在躬,氣志如神,嗜欲將至,有開必先。 天降時雨,山川出雲。 《詩》云:惟岳降神,生甫及申;惟申及甫,惟周之翰。 運命之謂也。 豈惟興主,亂亡者亦如之焉。 幽王之惑女也,襖始於夏庭。 曹伯陽之獲公孫︹也,徵發於社宮。 叔孫豹之匿豎牛也,禍成於庚宗。 吉凶成敗,各以數至。 咸皆不求而自合,不介而自親矣。 昔者聖人受命《河》、《洛》曰:以文命者,七九而衰,以武興者,六八而謀。 及成王定鼎於郟辱阝,卜世三十,卜年七百,天所命也。 故自幽厲之間,周道大壞,二霸之後,禮樂陵遲。 文薄之斃,漸於靈景;辯詐之偽,成於七國。 酷烈之極,積於亡秦;文章之貴,棄於漢祖。 雖仲尼至聖,顏冉大賢,揖讓於規矩之內,りり於洙泗之上,不能遏其端;孟軻、孫卿,體二希聖,從容正道,不能維其末。 天下卒至于溺,而不可援。 夫以仲尼之才也,而器不周於魯衛;以仲尼之辯也,而言不行於定哀;以仲尼之謙也,而見忌於子西;以仲尼之仁也,而取讎於桓;以仲尼之智也,而屈厄於陳蔡;以仲尼之行也,而招毀於叔孫。 夫道足以濟天下,而不得貴於人。 言足以經萬世,而不見信於時;行足以應神明,而不能彌綸於俗;應聘七十國,而不一獲其主;驅驟於蠻夏之域,屈辱於公卿之門,其不遇也如此。 及其孫子思,希聖備體而未之至,封己養高,勢動人主。 其所遊歷諸侯,莫不結駟而造門。 雖造門,猶有不得賓者焉。 其徒子夏,升堂而未入於室者也,退老於家,魏文侯師之,西河之人,肅然歸德,比之於夫子,而莫敢間其言。 故曰:治亂,運也;窮達,命也;貴賤,時也。 而後之君子,區區於一主,嘆息於一朝。 屈原以之沈湘,賈誼以之發憤,不亦過乎! 然則聖人所以為聖者,蓋在乎樂天知命矣。 故遇之而不怨,居之而不疑也。 其身可抑,而道不可屈;其位可排,而名不可奪。 譬如水也,通之斯為川焉,塞之斯為淵焉。 升之於雲則雨施,沈之於地則土潤。 體清以洗物,不亂於濁;受濁以濟物,不傷於清。 是以聖人處窮達如一也。 夫忠直之迕於主,獨立之負於俗,理勢然也。 故木秀於林,風必摧之;堆出於岸,流必湍之;行高於人,眾必非之。 前監不遠,覆車繼軌。 然而志士仁人,猶蹈之而弗悔,操之而弗失,何哉?將以遂志而成名也。 求遂其志,而冒風波於險途;求成其名,而歷謗議於當時。 彼所以處之,盡有算矣。 子夏曰:死生有命,富貴在天。 故道之將行也,命之將貴也。 則伊尹、呂尚之興於商周,百里、子房之用於秦漢,不求而自得,不徼而自遇矣。 道之將廢也,命之將賤也。 豈獨君子恥之而弗為乎?蓋亦知為之而弗得矣。 凡希世苟合之士,蘧戚施之人,俯仰尊貴之顏,逶迤勢利之間。 意無是非,贊之如流;言無可否,應之如響。 以窺看為精神,以向背為變通。 勢之所集,從之如歸市;勢之所去,棄之如脫遺。 其言曰:名與身孰親也?得與失孰賢也?榮與辱孰珍也?故遂潔其衣服,矜其車徒,冒其貨賄,淫其聲色,脈脈然自以為得矣。 蓋見龍逢,比干之亡其身,而不惟飛、廉惡來之滅其族也。 蓋知伍子胥之屬鏤於吳,而不戒費無忌之誅夷於楚也。 蓋譏汲黯之白首於主爵,而不懲張湯牛車之禍也。 蓋笑蕭望之跋躓於前,而不懼石顯之絞縊於後也。 故夫達者之算也,亦各有盡矣。 曰:凡人之所以奔競於富貴,何為者哉?若夫立德,必須貴乎?則幽厲之為天子,不如仲尼之為陪臣也。 必須勢乎?則王莽、董賢之為三公,不如楊雄、仲舒之闃其門也。 必須富乎?則齊景之千駟,不如顏回,原憲之約其身也。 其為實乎?則執杓而飲河者,不過滿腹;棄室而灑雨者,不過濡身;過此以往,弗能受也。 其為名乎?則善惡書於史冊,毀譽流於千載。 賞罰懸於天道,吉凶灼乎鬼神,固可畏也。 將以娛耳目、樂心意乎?譬命駕而游五都之市,則天下之貨畢陳矣。 褰裳而涉汶陽之丘,則天下之稼如雲矣。 椎而守敖庾,海陵之倉,則山坻之積在前矣。 扌及衽而登鍾山、藍田之上,則夜光之珍可觀矣。 夫如是也,為物甚眾,為己甚寡,不愛其身,而嗇其神,風驚塵起,散而不止。 六疾待其前,五刑隨其後。 利害生其左,攻奪出其右,而自以為見身名之親疏,分榮辱之客主哉。 天地之大德曰生,聖人之大寶曰位。 何以守位曰仁,何以正人曰義。 故古之王者,蓋以一人治天下,不以天下奉一人也。 古之仕者,蓋以官行其義,不以利冒其官也。 古之君子,蓋恥得之而弗能治也,不恥能治而弗得也。 原乎天人之性,核乎邪正之分。 權乎禍福之門,終乎榮辱之算,其昭然矣。 故君子舍彼取此,若夫出處不違其時,默語不失其人,天動星回,而辰極猶居其所,璣旋輪轉,而衡軸猶執其中。 既明且哲,以保其身,貽厥孫謀,以燕翼子者,昔吾先友,嘗從事於斯矣。 辯亡論上下二首 ※陸士衡 第144頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《昭明文選》
第144頁