○假名甲乙《史記‧萬石君傳》:「長子建,次子甲,次子乙,次子慶。 」甲乙非名也,失其名而假以名之也。 《韓安國傳》:「蒙獄吏田甲」,《張湯傳》:「湯之客田甲」,《漢書‧高五王傳》:「齊宦者徐甲」,《嚴助傳》:「閩越王弟甲」,疑亦同此。 《任安傳》:「某子甲何為不來乎?」《三國志》註:「許攸呼魏太祖小字曰:『某甲,卿不得我,不得冀州也。 』」《左傳‧文十四年》:「齊公子元不順懿公之為政也,終不曰『公』,曰『夫己氏』。 」註:「猶言某甲。 」《漢書‧魏相傳》:「中謁者趙堯舉春,李舜舉夏,兒湯舉秋,貢禹舉冬。 」不應一時四人同以堯、舜、禹、湯為名,若有意撰而名之者。 及讀《急就章》,有雲「祖堯舜,樂禹湯」,乃悟若此類皆古人所假以名之也。 或曰:高帝時實有趙堯,然非謁者。 蜀漢費作《甲乙論》,設為二人之辭。 晉人文字每多祖此,虛設甲乙。 中書令張華造甲乙之問云:「甲娶乙為妻。 後又娶丙。 」博士弟子徐叔中《服議》,以母為甲,先夫為乙,後夫為丙,先子為丁,繼子為戊。 梁范縝《神滅論》有張甲、王乙、李內、趙丁。 而《關尹子》云:「甲言利,乙言害,丙言或利或害,丁言俱利俱害。 」《關尹子》亦魏晉間人所造之書也。 先秦以上即有以甲、乙為彼此之辭者,《韓非子》:「罪生甲,禍歸乙,伏怨乃結。 」 ○以姓取名古人取名連姓為義者絶少,近代人命名,如陳王道、張四維、呂調陽、馬負圖之類,榜目一出,則此等姓名幾居其半,不知始自何年。 嘗讀《通鑒》至五代後漢,有虢州伶人靖邊庭。 胡身之注曰:「靖,姓也。 優伶之名與姓通取一義,所以為謔也。 」考之自唐以來,如黃幡綽、雲朝霞、鏡新磨,羅衣輕之輩,皆載之史書,益信其言之有據也。 嗟乎,以士大夫而效伶人之命名,則自嘉靖以來然矣。 ○以父名子《左傳‧成十六年》:「潘之黨」,潘之子名黨也。 《襄二十三年》:「申鮮虞之傅摯」,申鮮虞之子名傅摯也。 按《儀禮‧特牲饋食禮》:「筮某之某為屍」,注曰:「某之某者,字屍父而名屍也。 」亦此類也。 ○以夫名妻《左傳‧昭元年》:「當武王邑姜,方震大叔。 」《漢書‧杜欽傳》:「皇太後女弟司也君力。 」《南齊書》:「周盤龍愛妾杜氏,上送金釵鑷二十枚,手敕曰『餉周公阿杜。 』」《孔叢子》:「衛將軍文子之內子死,復者曰,皋媚女復’。 子思聞之,曰:『此女氏之字,非夫氏之名也。 婦人于夫氏以姓氏稱,禮也。 』」 ○回兼舉名字史文有一人而兼舉名、字,如子玉得臣「百里盂明視」之類,已于《左傳》見之。 若駢儷之文,必無重出,而亦有一二偶見者。 《焦氏易林》:「申公顛倒,巫臣亂國。 」劉琨《答盧諶詩》:「宣尼悲獲麟,西狩涕孔丘。 」謝惠連《秋懷詩》:「雖好相如達,不同長卿慢。 」沈約《宋書‧恩幸傳》論:「胡廣累世農夫,伯始致位公相;黃憲牛醫之子,叔度名動京師。 」皆一人而兼舉其名、字也。 古詩:「誰能刻鏤此,公輸與魯班。 」下一「與」字,竟以公輸魯班為二人,則不通矣。 ○排行兄弟二名而用其一字者,世謂之排行,如德宗、德文,義符、義真之類。 起自晉末,漢人所未有也。 《水經注》:「昔北平侯王譚不同王莽之政,子興生五子,並避亂隱居。 光武即帝位,封為五侯:元才北平侯,益才安喜侯,顯才蒲陰侯,仲才新市侯,季才唐侯。 」是後人追撰妄說,東漢人二名者亦少。 單名以偏旁為排行,始見于劉琦、劉琮,此後應璩、應。 衛、衛之流,踵之而出矣。 今人兄弟行次稱一為大,不知始自何時。 漢淮南厲王常謂上「大兄」,孝文帝行非第一也。 ○二人同名有以二人同名而合稱之者。 《左傳‧莊二十八年》:晉獻公外嬖梁五與東關嬖五,晉人謂之「二五耦」。 《戰國策》:杜赫謂楚王曰:「此用二忌之道也。 」以齊田忌、鄒忌為二忌。 唐高宗顯慶二年詔曰:「蹤二起於吳、白。 」蓋仿此稱。 ○字同其名名字相同,起於晉、宋之間。 史之所載,晉安帝諱德宗,字德宗;恭帝諱德文,字德文;會稽王道子,字道子;殷仲文,字仲文;宋蔡興宗,字興宗;齊顏見遠,字見遠;梁王僧孺,字僧孺;劉孝綽,字孝綽;庾仲容,字仲容;江德藻,字德藻;任孝恭,字孝恭;師覺授,字覺授;北齊慕容紹宗,字紹宗;魏蘭根,字蘭根;後周王思政,字思政;辛慶之,字慶之;崔彥穆,字彥穆之類,至唐時尤多。 《藩鎮傳》田緒,字緒;劉濟,字濟,此起家軍伍,未曾立字,如李載義辭,未有字之比爾。 史家例以為字,非也。 且其文不可省乎? ○變姓名古人變姓名,多是避仇,然亦有無所為而變者。 范蠡適齊,為鴟夷子皮;之陶,為朱公。 第五倫客河東,自稱王伯。 齊梁鴻適齊,姓運期,名耀。 ○主而日諱生曰名,死曰諱。 今人多生而稱人之名曰諱。 《金石錄》云:「生而稱諱,見于石刻者甚眾。 」因引孝宣元康二年詔曰:「其更諱詢」,以為西漢已如此。 《蜀志》劉豹等上言:「聖諱豫睹,」許靖等上言:「名諱昭著。 」《晉書》高κ言:「范伯孫恂。 恂率道名諱,未嘗經于官曹。 」束《勸農賦》:「場功畢,租輸至。 錄社長,召閭師。 條牒所領,注列名諱。 」 第191頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《日知錄》
第191頁