《仲虺之誥》之逸文曰:諸侯自為得師者王,得友者霸,得疑者存,自為謀而莫己若者亡。 夫自為者,自己為之也。 得友得疑,不言自為者,通上省文也。 疑猶禮言師保疑丞之疑。 故與師友並言,蓋疑則謀於人也。 諸侯自為得師者王。 若孟子言湯之於伊尹,學焉而後臣之也。 得友者霸,若《國語》言晉文之長事賈它也。 得疑者存,若《戰國策》言燕昭之問郭隗而來樂毅也。 皆自為得之也,非由敵國為之也,非由異國為之也。 士雖有由敵國異國而來者,非受命于其國之君臣而來間我也。 故我得之以為己用焉。 師其所當師,友其所當友,疑其所當疑,誠得其善而好之也。 孟子曰:好善優於天下,此之謂也。 故曰:夫苟不好善,則人將曰,訁訁。 予既已知之矣,訁訁之聲音、顏色,距人于千里之外。 士止於千里之外,則讒諂面諛之人至矣。 與讒諂面諛之人居,國欲治,可得乎?《詩》曰:具曰予聖,誰知烏之雌雄。 此幽王之所以亡也。 故曰:自為謀而莫己若者亡。 仲虺之言,謀國者宜如何自省哉?《左傳》言楚析公、雍子、子靈、苗賁皇之奔晉者,皆怨楚也,乃為晉謀,以害楚焉。 故曰:雖楚有材,晉實用之。 此霸國餘烈云爾。 其有近於自為得之者歟? 《周書》之逸文曰:農不出則乏其食,工不出則乏其事,商不出則三寶絶,虞不出則財匱少。 夫農者,平地山澤之三農也。 空而不有曰乏。 事者,百工所備之事也。 若孟子言通工易事也。 三寶者,所以通有無也。 《史記》曰:虞夏之幣,金為三品,或黃,或白,或赤,此禹貢所謂惟金三品也。 而周監于夏焉,則周之三寶可推矣。 斷而不續曰絶。 虞者,山澤之虞也。 財者,貨財也。 竭而不生曰匱。 微而不多曰少。 蓋足民之食,其原出於農。 備身之事,其原出於工。 行幣之寶,其原出於商。 取地之財,其原出於虞。 故《史記》引此而說之曰:此四者,民所衣食之原也。 言其原出於此也。 今不出焉,則失其原而不利矣。 《周官》曰:太宰以九職任萬民。 一曰,三農生九谷。 二曰,園圃毓草木。 三曰,虞衡作山澤之材。 四曰,藪牧養蕃鳥獸。 五曰,百工飭化八材。 六曰,商賈阜通貨賄。 七曰,嬪婦化治絲。 八曰,臣妾聚斂疏材。 九曰,閒民無常職,轉移職事。 今《周書》約九職而統言之。 其言農也,而三農與園圃臣妾統焉。 其言工也,而百工與嬪婦閒民統焉。 其言商也,而商與賈統焉。 其言虞也,而虞衡與藪牧統焉。 故農者民生之本也,工非淫巧之工,商非龍斷之商。 工商者,濟乎農而資乎虞也。 虞者,農工商所由賴也。 此與九職之序,不同而同。 皆中夏之利也,皆中夏民之所利也。 以此利民,皆不失任,其利無遺矣,豈待他求哉!《論語》曰:因民之所利而利之,斯不亦惠而不費乎?奈之何奪而失任,使其利源之不出也。 或曰:三寶之金,不憂其困歟?曰:自《周書》言之,則不憂也。 農出其三農之貨,工出其百工之貨,虞出其山虞澤虞之貨,中邦之貨萃焉。 而商乃出而行貨乎其閒。 其資于貨者多也,其資于金者不多也。 貨之生不窮,而金之生有窮也。 此以本富馭末富也,孰能困之哉! 《說命》之逸文曰:惟口起羞,惟甲冑起兵,惟衣裳在笥,惟干戈省厥躬。 夫口者,言之自出也。 自殷高宗言之,則天子之言矣。 蓋令乎天下者也,宜首稱焉。 起者,所由起也。 羞者,如《易》言或承之羞也。 鄭氏謂羞猶辱也。 惟口起羞者,鄭氏謂當慎言是也。 《詩》曰:好言自口,莠言自口。 《詩》所以謂無言不讎也。 甲冑者,身之兵備也。 兵備在身,人皆見而知之,其他無不知矣,故特言甲冑也。 惟甲冑起兵者,當陰備,不使疑忌也。 兵法曰:形兵之極,至於無形。 今乃且形于甲冑乎?《史記》稱:子貢之言曰:有報人之意,而使人知之,殆也。 事未發而先聞,危也,此兵所猶起也。 或曰:甲介也。 禮曰:介冑則有不可犯之色。 故君子戒慎不失色於人。 如其失也,軍容不肅,則必不能兵,乃使覘國者輕之而起兵矣。 蓋禍患所由者,口與甲冑,則其大者焉。 衣裳者,國之章服也,笥所以藏也,惟衣裳在笥者,當藏之以待有德,不敢妄賜也。 猶《詩》美彤弓者,稱其受言藏之也。 《史》稱韓昭侯有弊,藏之以待有功,況章服乎?干戈者國之兵伐也。 省者,自察也。 厥躬者,其謀動兵者之身也。 《大學》曰:所藏乎身不恕,而能喻諸人者,未之有也。 惟干戈省厥躬者,鄭氏謂當恕己,不當害人是也。 《左傳》曰:文王聞崇德亂而伐之,軍三旬而不降,退修教而復伐之,因壘而降,以其能省故也。 蓋喜怒所用者,衣裳與干戈,則其大者焉。 且《說命》之言衣裳也,自口而下,次乎甲冑干戈之間,何哉?《易》之詩曰:在師中吉,無咎,王三錫命。 又曰:大君有命,開國承家,小人勿用。 言行師之道,錫命不可及小人也。 口者,錫命之言也。 衣裳者,錫命之用也。 甲冑干戈者,行師之用也。 忝此衣裳,孰司喉舌,四海羞之。 於是乎甲冑無謀,干戈不戢矣。 《詩》曰:彼其之子,三百赤芾。 又曰:彼其之子,不稱其服。 此晉文所以伐曹而數之也。 第376頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第376頁