臣開辦初章,事歸簡要,未盡事,漸圖擴充。 其藏書刊書遊藝學堂諸所有,稽查諸員,考其課業,綜理諸員,總期綱維。 各期敬業樂群,尊賢尚齒,善資群議,術集之眾長。 庶幾成材者,擴會通過半之思,志學者得師友觀摩之益。 至局中用款,惟延請翻譯抄寫書籍,典收文簿,登記賬目,及工匠製造人,發給薪水。 此外興辦局務,翰詹科道部院諸臣皆出於誠懇之心,忠勤之念。 但期創開風氣,增廣見聞,為異日報效國家之用。 臣亦鑒其初心,亦概不請獎敘,不支薪資。 至印送各路電報,只選擇有用者照原文鈔錄不加議論。 凡有關涉時政,臧否人物者概不登載,以符總理衙門原奏。 所有議立條款,請旨遵辦緣由,請繕折具陳,伏乞皇上聖鑒,訓示。 謹奏。 同治初年,恭邸奏開同文館,倭文端公抗疏力爭,遽尼成議。 假使斯局開于三十年前,向之肄業編檢,皆位卿貳矣。 用以更新百度,力圖富強,安見不能駕泰西諸國而上之籲!香隱。 ☆熊亦奇○京師創立大學堂條議 暴秦以降,先王之道存,而先王之法亡。 亡之中,傳之西。 西人拾之,又從而精進之,故其國政與教分。 道其所道,道無足觀。 而法我之法,法乃轉勝。 通商立約以來,彼不解取我之道以益所本無,我轉得采彼之法以還吾固有。 以道禦法,法行道行。 彼法先來,吾道終往,全球大一統之規,將基諸此。 夫道一而已矣。 法在下為藝,在上為政。 前擬官書局設一新學館,開風氣育人才,不過粗引其端。 因而擴充之,非廣設學堂不可。 學堂者以吾道為體,以我法參彼法,兼藝與政為用者也。 古之為民者四,曰士農工商。 今之為民者五,增其一曰兵。 士不能農工商,兵而不可不通農工商。 兵之學農工商,兵不必能為士之學,而不可不專學其學。 顧其始要,皆必原于小學。 請為小學設二科,送子弟聰穎者入之。 曰音訓,中國六書,兼及各國語言文字,學所由入門也。 曰測算,兼及天文曆法律度量衡,學所從措手也。 士者農工商兵之耳目,亦農工商兵之樞紐也。 士之學曰大學。 請為大學設二科,選子弟小學有成尤聰穎者入之。 曰格致、水、光、火、氣、聲、力、化、電無不賅,所以學為藝,備農工商兵之用也。 曰政治、職官、賦稅、典禮、法律、軍政、郵政、工程、交涉無不具,所以學為政制農工商兵之宜也。 有士斯可有農工商兵之學,不曰大學,曰專學。 請為專學設六科,選子弟小學有成,性有所近者入之。 農者工之本也。 農之科二,曰種植。 因天時,察土宜,盡人事,地上之利無不興。 曰礦石。 明相度,善開採,精熬煉,地中之藏無不出。 如是而工有所資矣。 工者農之委商之源也。 工之科一曰製造。 化果谷為酒餳,變絲麻為布帛,易金木石土為舟車宮室器用。 機括有必精,工力有必省。 如是而農有所授,商有所因矣。 商者農工之流也。 商之科一,曰轉運,公司以厚其資本,銀行以通其有無。 汽船火車以捷其轉輸,電報信局以神其消息。 利權有必攬,利源有必擴,如是而農工有所通矣。 兵者農工商之衛也。 兵之科二,曰水師。 外洋內港,風潮沙礁有必詳,兵船炮台雷彈機輪有必習。 曰陸師。 馬隊步隊,槍隊炮隊,工程隊,奇正分合,有必熟,攻法、守法、追法、退法、安營法,疾徐隱見有必嫻。 如是而農工商有所保矣。 大學士所獨也,小學專學士農工商兵所同也。 凡三學六類十科,科設一堂。 堂為若干齋,齋分若干事。 綱舉目張,鉅細必舉,可無混雜之虞。 或兼或專,因材而篤。 毋掛漏,毋雜糅,毋作輟,毋凌躐。 復為總堂,日集十堂之秀,講明吾道綱常名教之大,修齊治平之全。 求其所當然,及其所以然,濡染而薰陶之,優柔而饜飫之。 托始京師,推行各省,師師濟濟,不可勝用。 以道禦法,法行道行,彼法先來,吾道終往。 三年而國勢張,十年而國體尊,數十年百年而為大國師,為萬國王。 全球大一統之規,舍是其將焉往?彼茫茫然謀富於商,不知求之農工。 皇皇焉責強於兵,不知求之士農工商。 捨本逐末,顧此失彼,蒙誠不識其可也。 第337頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第337頁