是故讀歷代正史編年紀傳之錄,通古史也。 讀《國朝東華錄》,《東華續錄》,魏默深《聖武記》諸書,通今史也。 讀黃遵憲《日本國志》,王韜《法國志略》,慕維廉《大英國志》,徐景羅《俄史輯譯》,岡千仞《米利堅志》,沈敦和《英法俄德四國志略》,暨日本岡本監輔《萬國史記》,艾約瑟《歐洲志略》,《希臘志略》,《羅馬志略》,英人博那《四裔編年表》,王韜《普法戰紀》,林樂知、瞿昂來《東方交涉記》,林樂知、鄭昌炎《列國歲計政要》,馬懇西、李提摩太《泰西新史攬要》,通西史也。 惟是中西文字,迥然不侔,諸史多經舌人轉輾譯成,詞意繁蕪,誠所不免。 是以初學多苦其聱牙,通人又鄙其委瑣。 是在儒者平心靜氣,以西史之精者,與中史參互研究可耳。 嘗謂從前未有西學,華人罕能通史學。 今襲西學之皮毛,華人轉欲廢史學。 無西學,史學亡,有西學,史學亡。 欲拯其失,首宜顯揭古今各國政術異同,以知強弱存亡之本,次考立國源流,種類遷徙,次立帝王人物,中西比較,次明各教派別善否,知將來環球大地,不能越素王改制精心,次表各國和戰機要,有關全局者,次詳各國古時土番,與中國犭童黎蠻苗,漸次消滅之理。 唐太宗曰:以古為鑒,可知得失。 余謂合中西之古以為鑒,其收效更何如矣。 泰西不立史館,蓋報館即其史館也。 凡遇開議院時,君主臨焉,王公大臣暨各議員臨焉,無論事之大小,各伸其說,以剖判是非,報館即書之以傳諸一國,布諸五洲。 記有之,史載筆,士載言,其遺意歟!故語無忌諱,言多實,視中國之史書為尤足信。 況其推廣新聞紙之多,雖至酒樓茶肆,往往而有。 是史館為一國公有之權,史學乃四民與知之業。 且凡民數地數,比較多寡,火車鐵路電線,推算方裡貨殖出入噸數,以及官制教會學校國計兵數,靡勿簽記賅核,與中史各表志例同。 案《漢書·藝文志》,小說家出稗官。 如淳謂王者欲知閭巷風俗,故立稗官以稱說之。 蓋今日之報章,即異日之史料,政治家格致家律法家,胥權衡于此,一舉而三善備焉。 故西國之有君史又有民史者,誠重之也,誠慎之也。 《使德日記》,謂德人芍克深東方學問,譯有清漢蒙古語、《契丹國志》。 年七十六,且擬譯遼金元三史。 又曰愛爾勃女年十三,通六國語,談中亞細亞洲事甚悉,指陳各國形勢,瞭如指掌。 王韜之輯《法國志略》也,自稱其書本出日本人岡千仞。 故其中多附錄日本人重野安繹、荻原裕、河野通之、木原元禮諸人論議。 甚矣哉海外士女之留心中西史乘者,如彼其眾也。 震旦之儒,自束髮受書,即戢戢抱兔園冊子,求名利資,低首下心,瞑坐苦索。 天日黯芴,山川慘然,孔孟之緒,不祀忽諸。 其稍黠者,則刺取坊間《易知錄》,《了凡鑒》,與胡致堂、邱瓊山、林西仲,一二率無理之語,嘵嘵號于眾曰:史學,史學。 嗚呼!吾不知其廉恥之心之奚往也已?或曰:是誠然矣。 吾且弗論西史,敢問讀中史者焉所從入?曰:《春秋》者,素王改制之書,而三統三世之義,足以范億劫恆河沙世界,莫之違也。 自《春秋》外,則以《史記》、《漢書》為要。 《史記》得素王真派,《漢書》頗龐雜,而八書十志,古言古例,森然于世,亦體大思精之作也。 正史而外,則司馬《通鑒》,致為詳審。 其書采雜史至三百二十二種,成書凡十九年。 天文地理禮樂曆數之大,亦頗賅洽,非特紀治亂興衰之跡也。 其餘則宜專力《通典》、《通志》、《通考》三書,而尤以《通志》為要。 然欲舉古今事實,貫串源流,則《通鑒紀事本末》,《宋元明紀事本末》,亦為要籍。 蓋自漢以來,史家大要,紀事編年二體。 宋袁樞每事各詳起訖,既免紀傳之一事復見數篇,亦非如編年之一事隔越數卷,誠欲通中史者不可少之書也。 若夫西史翻譯,既無善本。 則就以上所臚者,悉心鈎稽外,第以廣閲西報,為通人之津逮而已。 ○各國政教公理總論 第295頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第295頁