然則法終不能變,而國終不可強也。 康有為昧昧思之曰:「天道後起者,勝於先起也,人道後人逸于前人也。 」泰西之變法至遲也,故自倍根至今,五百年而治藝乃成。 日本之步武泰西至速也,故自維新至今。 三十年而治藝已成。 大地之中,變法而驟強者,惟俄與日也。 俄遠而治效不著,文字不同也。 吾今取之至近之日本,察其變法之條理先後,則吾之治效,可三年而成,尤為捷疾也。 且日本文字,猶吾文字也,但稍雜空海之伊呂波文十之三耳。 泰西諸學之書,其精者日人已略譯之矣。 吾因其成功而用之,是吾以泰西為牛,日本為農夫,而吾坐而食之,費不千萬金,而要書畢集矣。 使敏明士人習其文字,數月而通矣。 於是盡譯其書,譯其書者而刻之,布之海內,以數年之期,數萬之金,而泰西數百年數萬萬人士新得之學舉在是。 吾數百萬之吏士識字之人,皆可以講求之。 然後致之學校以教之,或崇之科舉以勵之,天下響風,文學輻湊,而才不可勝用矣。 於是言礦學而礦無不開,言農工商而業無不新,言化光電重天文地理,而無微之不入也。 以我溫帶之地,千數百萬之士,四萬萬之農工商,更新而智之,其方駕于英美,而踰越于俄日可待也。 日本變法二十年而大成,吾民與地十倍之,可不及十年而成之矣。 邇者購鐵艦槍炮,築營壘以萬萬計,而挫于區區之日本,公卿士夫,恐懼震動,幾不成國。 若夫一鐵艦之費,數百萬矣,一克虜伯炮之微,費數萬金矣。 夫以數金可譯書,以開四萬萬人之智,以為百度之本,自強之謀,而不為。 而徒為購一二炮以為賫敵藉寇之資,其為智愚何如也?嗚呼!日人之禍,吾自戊子上書言之。 曲突徙薪,不達而歸。 欲結會以譯日書久矣,而力薄不能成也。 嗚呼!使吾會成,日書盡譯,上之公卿,散之天下,豈有割台之事乎?故今日其可以布衣而存國也。 然今不早圖,又將為台灣之續矣。 吾譯書之會,不知何日成也?竊憫夫公卿憂國者,為力至易,取效至捷,而不知為之也。 購求日本書至多,為撰提要,欲吾人共通之。 因《漢志》之例,撮其精要,剪其無用,先著簡明之目,以待憂國者求焉。 ☆譚嗣同○史例自敘 韓宣子觀《易》象《春秋》曰:周禮盡在魯矣。 故凡紀載皆史,而禮則由以著焉者也。 少受易,因及三禮,于《春秋》獨不喜言例。 以為例者史臣之通法,非聖人褒貶之精意所存。 顧于杜元凱《釋例》數數觀之。 以為例者,非聖人褒貶之精意所存,固史臣之通法也。 法具而史明,史明而禮起。 聖人吾不得見之矣,秉此失其鮮乎?嘗病條目疏簡,又月奪不完,不足規周公製作之全,而給後世紀傳之用。 輒研校四庫輯本,羅列杜氏所釋,輔以《陸氏春秋》《集傳纂》例《劉氏春秋傳說》例,益推衍倫類,廣求諸經史百家,擇其尤雅,詳以訓詁小學,闡說字義,本諸《易》以究天人古今之變,而一折衷于禮。 疏別部居,附於諸例之後。 于以補闕略,通廢滯,俾學者不失依據,儻雲萬一焉。 乃若崔氏之《本例》及《例要》,張氏之《五禮例宗》,丁氏之《公羊釋例》,許氏之《谷梁釋例》,說人人殊。 今專標史例,非曰治經,故攬取言例之最先者,而余不悉及。 夫《易》言變者也,《禮》,不變者也。 變者周流六虛,不可為典要,所謂新意變例歸趣非例也。 故筆削微顯,不惟其文惟其道,聖人之《春秋》以之。 不變者質文損益,萬變不離其宗,所謂發凡正例也。 故科律嚴謹,皆足以遠示來裔,史臣之例以之。 欲發其例,必先稽以小學。 著其指事類情之所在,然後綢繹史籍,徵信于三代兩漢之書。 于《禮》得其體,于《易》得其通。 史學固然,凡學莫不然也。 神而明之,又豈例雲例雲而已。 ○城南思舊銘並敘 往八九歲時,讀書京師宣武城南,塾師為大興韓蓀農先生,余伯兄仲兄咸在焉。 地絶蕭曠,巷無居人,屋二三椽,清潔乏纖塵。 後臨荒野曰南下窪。 廣周數十里,葦塘麥隴,平遠若未始有極。 西山晚晴,翠色照地,雉堞隱然高下,不絶如帶。 又如去雁橫列,霏微天末。 城中鮮隙地,民間埋葬,舉歸於此。 蓬顆纍纍,坑谷皆滿,至不可容,,則疊痊于上。 甚且掘其無主者,委骸草莽,埋獫助虐,穿塚以嬉,髑髏如瓜,轉徙道路。 加北俗多忌,厝棺中野,兩日蝕漏,谷含 谷牙 洞開。 故城南少人而多鬼。 余夜讀,聞白楊號風,閒雜鬼嘯,大恐。 往奔兩兄,則皆撫慰而呵煦之。 然名勝如龍泉寺、龍爪槐、陶然亭,瑤台,棗林,皆參錯其間,暇即浼兩兄挈以游。 伯兄嚴重不常出,出則健步獨往,儕輩皆莫能及。 仲兄通亻兌喜事,屢險輕矯,陂池澤藪,靡不探索。 城隅井甘冽,輦以致遠,轂鳴啾啾,和以吟蟲淒楚,動人肝脾。 當夫清秋水落,萬葦折霜,毀廟無瓦,偶像露坐,蔓草被徑,闃不逢人,婆娑宰樹,唏不自勝。 欣欣即路,憫然以歸。 仆本恨人,僮年已爾乎?顧成人同遊,蓋莫不爾,皋壞使樂,而墟墓生哀,抑所處殊也。 第262頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第262頁