始求上海所譯書觀之,未足饜意。 遂乃學其今文字,與其古文詞,以進求其格物致知之功,與所以馴至于致治之要。 窮原竟委,恍然有得於心。 竊嘗欲上下中外之古今,貫穿馳騁,究其興衰之所以,成一家之言,舉以問世。 顧有志未逮。 無何,而于役津門,奔走域外。 時有論說記述之作。 雖亦本向所心得者以為言。 然第就事論事,以承下問,備省覽而已。 故隨作隨棄,不自珍惜。 散佚者不知凡幾。 去年春,余將東行。 重整篋衍,尚存若干篇。 友人見之,強索以去。 及秋回,則聞已付手民,分為《記言》、《記行》如干卷。 余亦不復置問。 而比來友人之見此刻者,咸欲索原稿一覽。 余為取所刻者核對之,則顛倒錯落,不一而足。 友人曰:是惟不刻,刻則必校正焉。 余乃細加釐正,重為補刊。 因敘吾生遭多難,其所以考究洋務之緣起如是。 而此書之刻,只勉從數友之志。 若夫貫穿中外之大端,與所以輓回世運者,則有志未竟。 而非此刻命意之所在也。 光緒二十二年八月十五日南徐馬建忠自記。 ○法國海軍職要敘 右論海軍詳矣。 然不詳兵艦火器與夫水寨陣法及一切出奇制勝之具,何哉?蓋海軍之要,在用人力,得人心,而戰備其末焉者也。 戰備因時而變。 而所以用人力得人心者,則有不變者在。 試觀兵艦由風帆變火輪,由明輪變艫輪。 由是而變為鐵甲,為快船,為帶甲快船。 其出沒轟擊者,又變而有蚊子、穹龜、水雷諸名。 其機器由冷度而熱度而凝汽。 行將舍汽而電焉。 又由平置而豎置而倒置。 且單筒雙筒三四五筒,更屢變而加焉。 其火器之變,則由前門炮而螺膛,而後門螺膛,而後門鋼鐵套配,而鋼絲纏束矣。 其炮質由鐵而銅而鋼而五金分劑矣。 又由范鑄而錘煉而挖膛而捲筒矣。 其炮彈由圓彈而開花而橢圓而尖圓錐,而尖圓錐且自引火矣。 且始而鉛者,而鐵而鋼矣。 其為火藥,則由藥末而包而圓餅而棱餅,而穴棱餅行且求其無煙無響矣。 至如演炮準之法,始用人力,繼用機輪。 由是平輪螺輪汽輪冷水壓力輪,更屢變而愈靈捷焉。 推之水寨陣法及一切出奇制勝之具,亦罔不因時而變也。 由前觀之,其變若此。 循是以往,當又有愈變愈奇者。 使據今日之所變,以為得其要領焉,而詳言之,安知一轉瞬間不已為陳跡乎?夫至變者,物也,而所以神明乎其變者,人也。 故船械非不堅利也,澳嶼風濤非不駕輕而就熟也。 然而不勝者,則人之力有不齊,人之心有不固也。 嘗遊歐洲,縱觀各國海軍。 見其有一事,則有一職,有一受職之人,則有一稱職之事。 跡其因事授職,職有其名者,必使事有其實。 凡所為由稚卒幼卒而升至隊長藝長,由火輪夫而升至總司輪,由考工生而升至考工使,由少從而升至統帥總領,悉皆屢經考驗,人無幸進。 則人力齊也。 又見其有優俸,有贍恤,有審院,有巡洋禮數,以之正其是非,生其羞惡,作其鼓舞,感其忠愛,則人心固也。 因是而知海軍之要,恃乎人之明其職,與盡乎其職之分也。 各國言海軍,亦至纖且悉矣。 而原其精意所在,則大同。 當時就法文而譯其要如此。 名曰《法國海軍職要》,┑之行篋,已十有餘年。 而由今觀之,則外洋各國之兵艦火器與夫制勝之具,已屢變矣。 而其用人力得人心之道猶是也。 中國之兵艦火器亦屢增而屢變矣,而所以明其職,盡其分之要,其尚待講求猶昔也。 益於此而信海軍之要,雖百世而無所損益也。 友人見之,或以為是編所敘海軍之官,亦猶《周禮》所言建其正,立其貳,設以考,陳其殷,置其輔耳。 是編所敘海軍之職,亦猶《周禮》所言正其治,受其會,聽其致事,而詔王廢置耳。 孔子曰:「禮失而求諸野。 」然則,是編也,其諸班固所稱愈于野者乎?時在光緒十七年辛卯正月。 ○上李伯相言出洋工課書 四月以來,政治學院工課甚緊,考期伊邇,無暇將日記繕錄呈上。 郭星使于四月下旬至法,五月初呈國書,札忠兼辦翻譯事務。 並承多加薪水。 長者之賜,忠何敢辭!且翻譯事少,不致荒功,無負來歐初意。 第228頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第228頁