自文字興而聖經耀,孔子集其成。 其教人首稱詩,而生平所致力者,獨贊《易》以究天人性命之源,作《春秋》以肇筆削編年之體。 豈不以之二者,闡天道,明人事,足以昭示無極。 至于詩則吟詠感激,使人自得于性情之正,學者入道之初有取焉。 而扶世翼教,未嘗專恃此也。 龜山、彼婦、獲麟、泰山諸歌,夫子于勞苦哀傷之際,偶一發之,而他無聞,其不以是也歟?自漢迄明,詩人輩出,傳者無幾。 其倖存而合于溫柔惇厚之教,美刺勸懲之旨者,抑又無幾。 自君子視之,直玩物耳。 其間名材鉅儒,更世踵起,淆為史志,精為義理。 好古而資深,有箋注先訂之學,通今而適用,有掌故經濟之書,皆稟式乎聖籍,植干乎人為。 闢若江河,萬礻┆不廢,其維持者大,故傳習者遠。 儒者不擇途而遵之,可乎哉? 光緒七年,越南阮君述來京師,以其國《葦野詩文合鈔》視余。 葦野者,今王之叔父,而倉山之弟也。 倉山工為詩,中國見者靡不嘆異。 葦野之詩至,見倉山詩者,咸驚謂不亞倉山,余尤愛重其文。 如論黃鐘為萬事根本,辨春王正月諸作。 以為能研精樸學,不徒以詩雄也。 越南于中國為同文,稟孔子之教,前黎以來,文治大啟。 迄于今人材勃興,纂著彬鬱,而王族多賢又如此,詎不盛歟!阮君言葦野年將七十,篤學不倦,被服儒素,與人言未嘗及詩文。 獨以道義政術諸書,誨誘後進。 夫理學昌而節義興,儒術明則浮華之士屏,斯真立國育才之道也。 葦野以王家懿親,為國宗仰,責在綱維風俗,匡直士類。 誠出所學,風示有眾,而導其趨,吾知向合景從者,將如水就下丸走坡而不可止。 區區詞章之末,葦野為之如此其工,而言不及之。 後之學者,宜有以得葦野之用心已。 歲在辛巳季夏。 ○悔全堂詩集序 光緒紀元之冬,外舅周筱樓先生都其詩若干卷,自東湖走書命先謙曰:知余詩之深者,莫如汝,其為我序之。 於是先謙拜手綴言曰:夫山產大材而中音律,繩削之巧合也。 幹將出洪爐而芒刃無堅,煉冶之用神也。 方道光中,海宇清晏,士咸以文藝相切靡刂。 先生從其兄自庵先生游,若郭筠仙孫芝房吳台凌荻舟,皆當世號能文魁奇之儒,先生與上下其議論,年最少而質敏,出語輒屈其坐。 尤為監利詩人王子壽所心折,酬唱積歲時。 其得師友學問之助如彼。 粵寇既張,楚奮于武,人爭走軍壘取富貴。 先生嘯歌一室,傲然不屑意。 既連蹇于有司,晚乃浮沉一官,冀效尺寸。 南翔奔走,崎嶇厄塞,身世之感喟,閲歷之瑰奇,不自遏抑,涵演為文。 逮于窮老,筆未輟口,其心力之專勤如此。 故其詩取境必真,敷旨必暢,古不戾俗,華不掩質。 未嘗規規步趨一家之言,而其氣浩然自得于尋常筆墨徑涂之外。 嗚呼!其可寶貴也已。 憶癸丑歲,先生居湖北巡撫嚴公幕,出詩授先謙讀之,皆軍諮之暇所成也。 越庚午,先謙溯漢水,過岳家口,相見榷局中。 岳家口當水陸之沖,公務繁猥,又無名蹟勝境,發舒志趣。 而先生得詩獨多。 今去而從公于東湖,東湖古夷陵也,其山水清雄,陽輝而陰媚,既備見于袁松山之記,酈善長之書,吳越陸抗之所戰爭,王宏中歐陽永叔之所謫居也。 苟有多古意妙能為詞章者處此,足以憑弔發興,抒寫抑塞。 然則天之成就先生為甚奇,而詩之日增而彌工,烏知所涯淡耶!自古詩人不必皆達,然出窮愁以發歌詠者,其光愈遠。 若先生之才,苟降心以逐時之所趨,宜無不如志。 而專々焉畢力於文詞,信于此而彼屈焉。 天道然也。 先生其可以不憾矣。 ○壽梅山房詩存序 昔人有言,《詩》三百發憤于不遇者甚眾。 余觀漢魏以來,畸人騷客,抱負環異,泯默不得申,姓氏不見史冊。 獨其發為文章,流傳于若顯若晦之際,有心人得而珍護之,而亟欲其有傳于後。 非惟以其文足貴,乃其志可哀也。 及其傳之既久,或由此大顯。 百世下諷誦而慨慕之者,誠有之矣。 而伏處荒陋,行而不遠,終就滅沒。 後世傳記,僅能悉其姓氏裡居,文章卷帙,若此何可勝道。 則又以嘆負有為之才,文采足自表爆,而沉{灬}天壤,魂魄嘆憾于九原者,尤多也。 凡以不遇之故,豈不悲哉!以余所交當世才俊老死不得志者,往往而有。 至其箸作可以覽觀,相與愛重,而思有以傳之,亦余後死者之責也。 其果大顯于百世下,為論古之士改採錄,或唯存其姓氏裡居文章卷帙于不可紀極之代,余不得而知。 要之哀其志而貴其文,欲其不至沉{灬},以慰九原之魂魄,用意豈與古人異歟? 蓋與余交最早,而遇最困以死者,有二人焉。 曰黃士畸晉臣,李謨禹臣。 禹臣于晉臣為中表戚,與余亡兄會廷,少同學于晉臣之祖禹田先生。 後廿餘年不相聞。 咸豐辛酉,余至武昌,訪晉臣水軍舟次,而禹臣方司向道營書記,始與余相見。 語次及亡兄,輒為之欷太息。 已乃薦余自代而歸。 後復出,終無所合。 以同治辛未,歿于九江旅次。 禹臣喜為詩,言必稱杜甫。 又常以學杜勉余。 偶有作禹臣剔抉瑕病不少貸。 余深韙之。 蓋禹臣于詩,實能得其所以然之理。 而其生平顛連困憊,無所發抒。 及時事可歌可泣,一寓于詩,多沉鬱悲涼之響。 然卒以家貧不得竟所學,為客以老且死。 其身之所遭,與心之所造,遽止於此。 第211頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第211頁