贊曰:明初罷丞相,分事權于六部。 成祖始命儒臣直文淵閣,預機務。 沿及仁、宣,而閣權日重,實行丞相事。 解縉以下五人,則詞林之最初入閣者也。 夫處禁密之地,必以公正自持,而尤貴于厚重不泄。 縉少年高才,自負匡濟大略,太祖俾十年進學,愛之深矣。 彼其動輒得謗,不克令終,夫豈盡嫉賢害能者力固使之然歟。 黃淮功在輔導,胡廣、金幼孜勞著扈從,胡儼久于國學。 觀諸臣從容密勿,隨事納忠,固非僅以文字翰墨為勛績已也。 列傳第三十六 ○楊士奇 楊榮曾孫旦 楊溥馬愉 楊士奇,名寓,以字行,泰和人。 早孤,隨母適羅氏,已而復宗。 貧甚。 力學,授徒自給。 多遊湖、湘間,館江夏最久。 建文初,集諸儒修《太祖實錄》,士奇已用薦征授教授當行,王叔英復以史才薦。 遂召入翰林,充編纂官。 尋命吏部考第史館諸儒。 尚書張紞得士奇策,曰:「此非經生言也。 」奏第一。 授吳王府審理副,仍供館職。 成祖即位,改編修。 已,簡入內閣,典機務。 數月進侍講。 永樂二年選宮僚,以士奇為左中允。 五年進左諭德。 士奇奉職甚謹,私居不言公事,雖至親厚不得聞。 在帝前,舉止恭慎,善應對,言事輒中。 人有小過,嘗為揜覆之。 廣東布政使徐奇載嶺南土物饋廷臣,或得其目籍以進。 帝閲無士奇名,召問。 對曰:「奇赴廣時,群臣作詩文贈行,臣適病弗預,以故獨不及。 今受否未可知,且物微,當無他意。 」帝遽命毀籍。 六年,帝北巡,命與蹇義、黃淮留輔太子。 太子喜文辭,贊善王汝玉以詩法進。 士奇曰:「殿下當留意《六經》,暇則觀兩漢詔令。 詩小技,不足為也。 」太子稱善。 初,帝起兵時,漢王數力戰有功。 帝許以事成立為太子。 既而不得立,怨望。 帝又憐趙王年少,寵異之。 由是兩王合而間太子,帝頗心動。 九年還南京,召士奇問監國狀。 士奇以孝敬對,且曰:「殿下天資高,即有過必知,知必改,存心愛人,決不負陛下托。 」帝悅。 十一年正旦,日食。 禮部尚書呂震請勿罷朝賀。 侍郎儀智持不可。 士奇亦引宋仁宗事力言之。 遂罷賀。 明年,帝北征。 士奇仍輔太子居守。 漢王譖太子益急。 帝還,以迎駕緩,盡征東宮官黃淮等下獄。 士奇後至,宥之。 召問太子事。 士奇頓首言:「太子孝敬如初。 凡所稽遲,皆臣等罪。 」帝意解。 行在諸臣交章劾士奇不當獨宥,遂下錦衣衛獄,尋釋之。 十四年,帝還京師,微聞漢王奪嫡謀及諸不軌狀,以問蹇義。 義不對,乃問士奇。 對曰:「臣與義俱侍東宮,外人無敢為臣兩人言漢王事者。 然漢王兩遣就籓,皆不肯行。 今知陛下將徙都,輒請留守南京。 惟陛下熟察其意。 」帝默然,起還宮。 居數日,帝盡得漢王事,削兩護衛,處之樂安。 明年進士奇翰林學士,兼故官。 十九年改左春坊大學士,仍兼學士。 明年復坐輔導有闕,下錦衣衛獄,旬日而釋。 仁宗即位,擢禮部侍郎兼華蓋殿大學士。 帝禦便殿,蹇義、夏原吉奏事未退。 帝望見士奇,謂二人曰:「新華蓋學士來,必有讜言,試共聽之。 」士奇入言:「恩詔減歲供甫下二日,惜薪司傳旨征棗八十萬斤,與前詔戾。 」帝立命減其半。 服制二十七日期滿,呂震請即吉。 士奇不可。 震厲聲叱之。 蹇義兼取二說進。 明日,帝素冠麻衣絰而視朝。 廷臣惟士奇及英國公張輔服如之。 朝罷,帝謂左右曰:「梓宮在殯,易服豈臣子所忍言,士奇執是也。 」進少保,與同官楊榮、金幼孜並賜「繩愆糾繆」銀章,得密封言事。 尋進少傅。 時籓司守令來朝,尚書李慶建議發軍伍余馬給有司,歲課其駒。 士奇曰:「朝廷選賢授官,乃使牧馬,是貴畜而賤士也,何以示天下後世。 」帝許中旨罷之,已而寂然。 士奇復力言。 又不報。 有頃,帝禦思善門,召士奇謂曰:「朕向者豈真忘之。 聞呂震、李慶輩皆不喜卿,朕念卿孤立,恐為所傷,不欲因卿言罷耳,今有辭矣。 」手出陝西按察使陳智言養馬不便疏,使草敕行之。 士奇頓首謝。 群臣習朝正旦儀,呂震請用樂,士奇與黃淮疏止。 未報。 士奇復奏,待庭中至夜漏十刻。 報可。 越日,帝召謂曰:「震每事誤朕,非卿等言,悔無及。 」命兼兵部尚書,並食三祿。 士奇辭尚書祿。 帝監國時,憾御史舒仲成,至是欲罪之。 士奇曰:「陛下即位,詔向忤旨者皆得宥。 若治仲成,則詔書不信,懼者眾矣。 如漢景帝之待衛綰,不亦可乎。 」帝即罷弗治。 或有言大理卿虞謙言事不密。 帝怒,降一官。 士奇為白其罔,得復秩。 又大理少卿弋謙以言事得罪。 士奇曰:「謙應詔陳言。 若加之罪,則群臣自此結舌矣。 」帝立進謙副都御史,而下敕引過。 時有上書頌太平者,帝以示諸大臣,皆以為然。 士奇獨曰:「陛下雖澤被天下,然流徙尚未歸,瘡痍尚未復,民尚艱食。 更休息數年,庶幾太平可期。 」帝曰:「然。 」因顧蹇義等曰:「朕待禦等以至誠,望匡弼。 惟士奇曾五上章,卿等皆無一言。 豈果朝無闕政,天下太平耶?」諸臣慚謝。 是年四月,帝賜士奇璽書曰:「往者朕膺監國之命,卿侍左右,同心合德,徇國忘身,屢歷艱虞,曾不易志。 及朕嗣位以來,嘉謨入告,期予于治,正固不二,簡在朕心。 茲創製‘楊貞,一印賜卿,尚克交修,以成明良之譽。 」尋修《太宗實錄》,與黃淮、金幼孜、楊溥俱充總裁官。 未幾,帝不豫,召士奇與蹇義、黃淮、楊榮至思善門,命士奇書敕召太子于南京。 宣宗即位,修《仁宗實錄》,仍充總裁。 宣德元年,漢王高煦反。 帝親征,平之。 師還,次獻縣之單家橋,侍郎陳山迎謁,言漢、趙二王實同心,請乘勢襲彰德執趙王。 榮力贊決。 士奇曰:「事當有實,天地鬼神可欺乎?」榮厲聲曰:「汝欲撓大計耶!今逆黨言趙實與謀,何謂無辭?」士奇曰:「太宗皇帝三子,今上惟兩叔父。 有罪者不可赦,其無罪者宜厚待之,疑則防之,使無虞而已。 何遽加兵,傷皇祖在天意乎?」時惟楊溥與士奇合。 將入諫,榮先入,士奇繼之,閽者不納。 尋召義、原吉入。 二人以士奇言白帝。 帝初無罪趙意,移兵事得寢。 比還京,帝思士奇言,謂曰:「今議者多言趙王事,奈何?」士奇曰:「趙最親,陛下當保全之,毋惑群言。 」帝曰:「吾欲封群臣章示王,令自處何如?」士奇曰:「善,更得一璽書幸甚。 」於是發使奉書至趙。 趙王得書大喜。 泣曰:「吾生矣。 」即上表謝,且獻護衛,言者始息。 帝待趙王日益親而薄陳山。 謂士奇曰:「趙王所以全,卿力也。 」賜金幣。 時交阯數叛。 屢發大軍征討,皆敗沒。 交阯黎利遣人偽請立陳氏後。 帝亦厭兵,欲許之。 英國公張輔、尚書蹇義以下,皆言與之無名,徒示弱天下。 帝召士奇、榮謀。 二人力言:「陛下恤民命以綏荒服,不為無名。 漢棄珠厓,前史以為美談,不為示弱,許之便。 」尋命擇使交阯者。 蹇義薦伏伯安口辨。 士奇曰:「言不忠信,雖蠻貊之邦不可行。 伯安小人,往且辱國。 」帝是之,別遣使。 於是棄交阯,罷兵,歲省軍興巨萬。 第112頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《明史 下》
第112頁