王者承天意以從事,故任德教而不任刑。 刑者不可任以治世,猶陰之不可任以成歲也。 為政而任刑,不順于天,故先王莫之肯為也。 今廢先王德教之官,而獨任執法之吏治民,毋乃任刑之意與!孔子曰:「不教而誅謂之虐。 」虐政用於下,而欲德教之被四海,故難成也。 臣謹案《春秋》謂一元之意,一者萬物之所從始也,元者辭之所謂大也。 謂一為元者,視大始而欲正本也。 《春秋》深探其本,而反自貴者始。 故為人君者,正心以正朝廷,正朝廷以正百官,正百官以正萬民,正萬民以正四方。 四方正,遠近莫敢不壹于正,而亡有邪氣堅其間者。 是以陰陽調而風雨時,群生和而萬民殖,五穀孰而草木茂,天地之間被潤澤而大豐美,四海之內聞盛德而皆-臣,諸福之物,可致之祥,莫不畢至,而王道終矣。 孔子曰:「鳳鳥不至,河不出圖,吾已矣夫!」自悲可致此物,而身卑賤不得致也。 今陛下貴為天子,富有四海,居得致之位,躁可致之勢,又有能致之資,行高而恩厚,知明而意美,愛民而好士,可謂誼主矣。 然而天地未應而美祥莫至者,何也?凡以教化不立而萬民不正也。 夫萬民之從利也,如水之走下,不以教化堤防之,不能止也。 是故教化立而堅邪皆止者,其堤防完也;教化廢而堅邪並出,刑罰不能勝者,其堤防壞也。 古之王者明於此,是故南面而治天下,莫不以教化為大務。 立太學以教於國,設癢序以化于邑,漸民以仁,摩民以誼,節民以禮,故其刑罰甚輕而禁不犯者,教化行而習俗美也。 聖王之繼亂世也,掃除其跡而悉去之,復修教化而崇起之。 教化已明,習俗已成,子孫循之,行五六百歲尚未敗也。 至周之末世,大為亡道,以失天下。 秦繼其後,獨不能改,又益甚之,重禁文學,不得挾書,棄捐禮誼而惡聞之,其心欲盡滅先聖之道,而顓為自恣苟簡之治,故立為天子十四歲而國破亡矣。 自古以來,未嘗有以亂濟亂,大敗天下之民如秦者也。 其遺毒餘烈,至今未滅,使習俗薄惡,人民B150頑,抵冒殊-,孰爛如此之甚者也。 孔子曰:「腐朽之木不可雕也,糞土之牆不可圬也。 」 今漢繼秦之後,如朽木、糞牆矣,雖欲善治之,亡可奈何。 法出而堅生,令下而詐起,如以湯止沸,抱薪救火,愈甚亡益也。 竊譬之琴瑟不調,甚者必解而更張之,乃可鼓也;為政而不行,甚者必變而更化之,乃可理也。 當更張而不更張,雖有良工不能善調也:當更化而不更化,雖有大賢不能善治也。 故漢得天下以來,常欲善治而至今不可善治者,失之於當更化而不更化也。 古人有言曰:「臨淵羡魚,不如退而結網。 」今臨政而願治七十餘歲矣,不如退而更化;更化則可善治,善治則災害日去,福祿日來。 《詩》云:「宜民宜人,受祿於人。 」為政而宜於民者,固當受祿于天。 夫仁、誼、禮、知、信五常之道,王者所當修飭也;五者修飭,故受天之晁,而享鬼神之靈,德施于方外,延及群生也。 天子覽其對而異焉,乃復冊之曰: 制曰:蓋聞虞舜之時,游于岩郎之上,垂拱無為,而天下太平。 周文王至于日昃不暇食,而宇內亦治。 夫帝王之道,豈不同條共貫與?何逸勞之殊也? 蓋儉者不造玄黃旌旗之飾。 及至周室,設兩觀,乘大路,朱干玉戚,八佾陳于庭,而頌聲興。 夫帝王之道豈異指哉?或曰良玉不D046,又曰非文亡以輔德,二端異焉。 殷人執五刑以督堅,傷肌膚以懲惡。 成、康不式,四十餘年天下不犯,囹圄空虛。 秦國用之,死者甚眾,刑者相望,BD2A矣哀哉! 烏乎!朕夙寤晨興,惟前帝王之憲,永思所以奉至尊,章洪業,皆在力本任賢。 今朕親耕籍田以為農先,勸孝弟,崇有德,使者冠蓋相望,問勤勞,恤孤獨,盡思極神,功烈休德未始雲獲也。 今陰陽錯繆,氛氣充塞,群生寡遂,黎民未濟,廉恥貿亂,賢不肖渾淆,未得其真,故詳延特起之士,庶几乎!今子大夫待詔百有餘人,或道世務而未濟,稽諸上古之不同,考之於今而難行,毋乃牽于文系而不得騁與?將所繇異術,所聞殊方與?各悉對,著于篇,毋諱有司。 明其指略,切磋究之。 以稱朕意。 仲舒對曰: 臣聞堯受命,以天下為憂,而未以位為樂也,故誅逐亂臣,務求賢聖,是以得舜、禹、稷、B151、咎繇。 眾聖輔德,賢能佐職,教化大行,天下和洽,萬民皆安仁樂誼,各得其宜,動作應禮,從容中道。 故孔子曰:「如有王者,必世而後仁,」此之謂也。 堯在位七十載,乃遜于位以禪虞舜。 堯崩,天下不歸堯子丹朱而歸舜。 舜知不可闢,乃即天子之位,以禹為相,因堯之輔佐,繼其統業,是以垂拱無為而天下治。 孔子曰「《韶》盡美矣,又盡善矣」,此之謂也。 至于殷紂,逆天暴物,殺戮賢知,殘賊百姓。 伯夷、太公皆當世賢者,隱處而不為臣。 守職之人皆奔走逃亡,入于河海。 天下BD2A亂,萬民不安,故天下去殷而從周。 文王順天理物,師用賢聖,是以閎夭、大顛、散宜生等亦聚于朝廷。 愛施兆民,天下歸之,故太公起海濱而即三公也。 當此之時,紂尚在上,尊卑昏亂,百姓散亡,故文王悼痛而欲安之,是以日昃而不暇食民。 孔子作《春秋》,先正王而系萬事,見素王之文焉。 由此觀之,帝王之條貫同,然而勞逸異者,所遇之時異也。 孔子曰「《武》盡美矣,未盡善也」,此之謂也。 臣聞制度文采玄黃之飾,所以明尊卑,異貴賤,而勸有德也。 第233頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《漢書》
第233頁