答曰:文王日昃不暇食,此謂演《易》而益卦。 周公一沐三握髮,為周改法而制。 周道不弊,孔子不作,休思慮間也!周法闊疏,不可因也。 夫稟天地之文,發於胸臆,豈為間作不暇日哉?感偽起妄,源流氣。 管仲相桓公,致於九合。 商鞅相孝公,為秦開帝業。 然而二子之書,篇章數十。 長卿、子云,二子之倫也。 俱感,故才並;才同,故業鈞。 皆士而各著,不以思慮間也。 問事彌多而見彌博,官彌劇而識彌泥。 居不幽則思不至,思不至則筆不利。 嚚頑之人,有幽室之思,雖無憂,不能著一字。 蓋人材有能,無有不暇。 有無材而不能思,無有知而不能著。 有鴻材欲作而無起,細知以問而能記。 蓋奇有無所因,無有不能言,兩有無所睹,無不暇造作。 或曰:「凡作者精思已極,居位不能領職。 蓋人思有所倚着,則精有所盡索。 著作之人,書言通奇,其材已極,其知已罷。 案古作書者,多位布散盤解,輔傾寧危,非著作之人所能為也。 夫有所逼,有所泥,則有所自,篇章數百。 呂不韋作《春秋》舉家徙蜀;淮南王作道書,禍至滅族;韓非著治術,身下秦獄。 身且不全,安能輔國?夫有長於彼,安能不短於此?深於作文,安能不淺於政治?」 答曰:人有所優,固有所劣;人有所工,固有所拙。 非劣也,志意不為也,非拙也,精誠不加也。 志有所存,顧不見泰山;思有所至,有身不暇徇也。 稱幹將之利,刺則不能擊,擊則不能刺,非刃不利,不能一旦二也。 蛢彈雀則失鷃,射鵲則失雁,方員畫不俱成,左右視不併見,人材有兩為,不能成一。 使幹將寡刺而更擊,舍鵲而射雁,則下射無失矣。 人委其篇章,專為〔政〕治,則子產、子賤之跡不足侔也。 古作書者,多立功不用也。 管仲、晏嬰,功書並作;商鞅、虞卿,篇治俱為。 高祖既得天下,馬上之計未敗,陸賈造《新語》,高祖粗納采。 呂氏橫逆,劉氏將傾,非陸賈之策,帝室不寧。 蓋材知無不能,在所遭遇,遇亂則知立功,有起則以其材著書者也。 出口為言,著文為篇。 古以言為功者多,以文為敗者希。 呂不韋、淮南王以他為過,不以書有非,使客作書,不身自為;如不作書,猶蒙此章章之禍。 人古今違屬,未必皆著作材知極也。 鄒陽舉疏,免罪於梁。 徐樂上書,身拜郎中。 材能以其文為功於人,何嫌不能營衛其身?韓蚤信公子非,國不傾危。 及非之死,李斯如奇,非以著作材極,不能復有為也。 春物之傷,或死之也,殘物不傷,秋亦不長。 假令非不死,秦未可知。 故才人能令其行可尊,不能使人必法己;能令其言可行,不能使人必採取之矣。 或曰:「古今作書者非一,各穿鑿失經之實傳,違聖人質,故謂之蕞殘,比之玉屑。 故曰:「蕞殘滿車,不成為道;玉屑滿篋,不成為寶。 」前人近聖,猶為蕞殘,況遠聖從後復重為者乎?其作必為妄,其言必不明,安可採用而施行?」 答曰:聖人作其經,賢者造其傳,述作者之意,采聖人之志,故經須傳也。 俱賢所為,何以獨謂經傳是,他書記非?彼見經傳,傳經之文,經須而解,故謂之是。 他書與書相違,更造端緒,故謂之非。 若此者,韙是於《五經》。 使言非《五經》,雖是不見聽。 使《五經》從孔門出,到今常令人不缺滅,謂之純壹,信之可也。 今《五經》遭亡秦之奢侈,觸李斯之橫議,燔燒禁防,伏生之休,抱經深藏。 漢興,收《五經》,經書缺滅而不明,篇章棄散而不具。 晁錯之輩,各以私意分拆文字,師徒相因相授,不知何者為是。 亡秦無道,敗亂之也。 秦雖無道,不燔諸子。 諸子尺書,文篇具在,可觀讀以正說,可採掇以示後人。 後人復作,猶前人之造也。 夫俱鴻而知,皆傳記所稱,文義與經相薄。 何以獨謂文書失經之實?由此言之,經缺而不完,書無佚本,經有遺篇。 折累二者,孰與蕞殘?《易》據事象,《詩》采民以為篇,《樂》須〔民〕歡,《禮》待民平。 四經有據,篇章乃成。 《尚書》、《春秋》,采掇史記。 史記興無異,以民事一意,《六經》之作皆有據。 由此言之,書亦為本,經亦為末,末失事實,本得道質。 折累二者,孰為玉屑?知屋漏者在宇下,知政失者在草野,知經誤者在諸子。 諸子尺書,文明實是。 說章句者,終不求解扣明,師師相傳,初為章句者,非通覽之人也。 卷二十九案書篇 第八十三 儒家之宗,孔子也。 墨家之祖,墨翟也。 且案儒道傳而墨法廢者,儒之道義可為,而墨之法議難從也。 何以驗之?墨家薄葬、右鬼,道乖相反違其實,宜以難從也。 乖違如何?使鬼非死人之精也,右之未可知。 今墨家謂鬼審〔死〕人之精也,厚其精而薄其屍,此於其神厚而於其體薄也。 薄厚不相勝,華實不相副,則怒而降禍,雖有其鬼,終以死恨。 人情慾厚惡薄,神心猶然。 用墨子之法,事鬼求福,福罕至而禍常來也。 以一況百,而墨家為法,皆若此類也。 廢而不傳,蓋有以也。 第135頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《論衡》
第135頁