古者以廣居集群士,惟漢宋之太學為最盛。 漢成帝謂孔子布衣,養徒三千人。 於是增弟子員亦三千人。 宋元豐二年,令太學士立八十齋。 齋容三十人。 外捨生二千人,內舍三百人,上舍百人,綜二千四百人。 賜緡錢及郡縣田租屋課,命曰學費。 其盛為唐明所未有。 然而有明社事,如婁東金沙,幾于門左千人,門右千人,眾亦不後於大學。 自辛未至辛巳,舉天下文武將吏,朝右土夫,膠庠子弟,就婁東門下者幾萬餘人。 姓名俱載金孺人會弔門籍。 然頗務聲氣,事標榜,遂構復社黨籍。 而咸非今且所謂大學堂者。 大學堂制,蓋類古太學。 顧太學以其名,而大學堂所治業,則務其實。 立表示信。 鐘動,學者曹進,分科受業,均新舊學。 課其殿最,積五年毋曠毋輟,而皆竟其所業以去。 嗚乎難矣!天下方多事,客我者鱗集吾宇,登堂求噬吾。 吾國之士,非資忠履義務學以與之抗撓,勢岌岌且弗保。 顧不治新學,徒慎守其門宇而將以祛客,客將愈求進而無藝。 故國家日勵士而盛資其學,即欲以所學淑天下。 於是立師範之科。 今諸君各懷宿學,歸率其鄉與州,所責亦滋重矣。 紓不學,辱侍諸君之後。 感諸君義能愛其曹,並能以獎育後進為己任,即欲進說于諸君,亦莫審為辭。 謹襲昌黎之送石先生者,為諸君祝曰:天下惟有國之人,始伸眉與強者耦。 願諸君詔學者念國,毋安其私。 又祝曰:覬成非成,惟力之貞。 願諸君勿以慧鈍區學子,慎牖其衷,而本之以誠。 又祝曰:願郡將連帥,勿梗諸君事,各抒其所藴,播其州。 州之秀民,咸悅豫與先生游。 又祝曰:振困起懦,惟相與師。 師道獲昌,善類遂多。 願諸君扶植稚弱,而同進于道。 圖既成,廣之逾二尺,不能加吾文于其上。 別具紙書之。 諸君各存詩韻文辭,悉入此卷。 浙西張公為之序雲。 ○尊疑譯書圖記 夫周秦諸子之為書也,舍揚荀外,其說多與儒者抗撓。 當儒書大昌之日,宜諸子之焰,而弗揚,滯且莫申矣。 乃能騰出幽屏,而屢動乎理家之目,則其精神凝固,,亦自有其不可沒滅于世者歟?吾嘗盡取其書讀之。 顧有縱論人天之際,或但簡舉其理,若追逐而窮即之,則又未嘗明言其所以然。 何者?恣一人之神思,獨造於幽渺之域,間有所會,則又莫據以自信,因亦無以取信於人,而聰明至此局矣。 嗟乎,此蓋不母乎名數諸學,故其窮理也無程,范物也鮮度。 雖其書能自名于一時,卒莫利於後世之尋繹而推窮也。 自吾交幾道嚴子,讀其所譯斯賓塞氏之《群學》,立巨干而繁出其眾枝,無待留閒設難,抑客而伸主也,劫取獵略,炫奇而市博也,揭弊存理,循物取驗,其歷也有階,其向也有的,該涉眾途,窺微取精;必使舉世之人,知所謂群者之果有學也;群之有學,必窺涉乎萬理萬事,而始獲乎群學之實驗者也。 嗟夫,此而不母諸名數之學,而精其深造之功,又安能綜萬理萬事,而盡得其實驗耶?尊疑老矣,名動乎諸王公相之間,下及海內有志之士,無不識有尊疑者。 而又當朝廷勤求新學之時。 尊疑宜若盡出其所學,以牖發後進。 顧乃柴車野服,往來于京津之間,何其然于世耶?夫其所為學群耳,而人則不能群于士大夫,何也?余方圖卜居于浙西山水佳勝之處。 尊疑其將以不群于世者群我歟?因為圖以進。 至尊疑之為喜為慨,余固不之審也。 壬寅八月林紓記。 ○畏廬記 不燭而行暗,不侶而處獨,其人恆鬼之畏。 然而遇醉與倦者毋畏也。 延吭以俟刃,據鑊以受烹,其人恆死之畏。 然而悍賊劇盜毋畏也。 天下惟鬼與死常足以怖人,而心弗存焉,與亡其心者蒞之,恆若無事。 然則,無畏之非難,深知所畏,而幾於無畏,斯難矣。 深知所畏,而幾於無畏,事不在變而在常,用不在氣而在志。 持虛枵之氣,矯高厲之節,時命適稱其人,亦可以權力君子。 不幸者,重名在前,美利在後,鄉黨譽之,朋友信之,終其身無聞過之日矣。 夫據非其有,而重獲名美利,鄉黨譽之,朋友信之,復過不自聞,而竟蹈于敗,天下之可畏者,孰大於此!且天下之所謂君子者,亦可權而為之者耶?惟無畏過自治之心,矯厲粉飾,匿瑕護垢,冀以終存其名,不淪而為偽,亦稀矣。 處常而不虞,日漬于世俗之論說,初志浸懈而見奪。 於是終身常畏人。 終身畏人之人,亦非吾所謂深知所畏而幾於無畏者爾。 余行年四十,檢身制行,不足自立。 出觀鄉黨朋友之間,間有譽而信者,吾亦甚畏其淪而為偽也。 因築室于龍潭浩然堂之側,顏曰畏廬,並記以存之。 庶幾能終身畏,或終身不為偽矣。 ○游棲霞紫雲洞記 棲霞凡五洞,而紫雲最勝。 余以光緒己亥四月,同陳吉士及其二子一弟,泛舟至岳墳下,道山徑至棲霞禪院止焉。 出拜宋輔文侯墓,遂至紫雲洞。 洞居僧寮右偏,因石勢為樓,周以繚垣,約以危欄,據欄下矚,洞然而深。 石級需滑,盤散乃可下。 自下仰觀,洞壁穹窿斜上,直合石樓。 石根下插,幽窈莫竟。 投以小石,琅然作聲,如墜深穴。 數武以外,微光激射。 石隙出漏天小圓明如鏡焉。 蝙蝠掠人而過。 不十步,輒中岩滴。 東向有小門,絶黑。 僂而始入,壁苔陰滑,若被重錦。 漸行漸豁,鬥見天光。 第356頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第356頁