嗣同之紛擾,殆坐欲新而卒不能新。 其故由性急而又不樂小成。 不樂小成,是其所長,性急是其所短。 性急則欲速,欲速則躐等。 欲速躐等,則終無所得。 不得已又顧而之它。 又無所得,則又它顧。 且失且徙,益徙益失。 此其弊在不循其序,所以自紛自擾而無底止也。 夫不已者日新之本體,循序者日新之實用。 頗思以循序自敕,而以不已贈足下。 不已則必不主故常而日新矣。 墨墨乎株守,豈有一當哉!然在足下自治甚嚴,自觀甚密,覺萬一有近似於紛擾者。 嗣同至愚極妄,以為乃明之未融,非守之不確。 若夫讀書忙亂,少沈潛玩索之味,此病不難醫。 苟揮斥箸書工文之念,霍然立瘳矣。 嗣同深感不遺在遠之惠,又恃往日摯愛之雅,妄欲上慕仲顏贈處之風,下規蘇李倡和之美,遠取聖賢之所黽勉,近陳彼己之所憂患,竭心盡言,忘其自醜,將以大叩,敢雲淺報。 加久凍新煦,品彙向蘇,筋力暢固,視聽精明,興至命筆,已不能休。 故曼衍爾爾,世俗箋╊,都不復效。 惟時時思聞德音,少解獨學岑寂。 譚嗣同謹上。 ○報鄒岳生書 來書謹悉。 每念足下憂貧甚切,竊以為過矣。 人生世間,天必有以困之。 以天下事困聖賢困英雄,以道德文章困士人,以功名困仕宦,以貨利困商賈,以衣食困庸夫。 天必欲困之,我必不為所困,是在局中人自悟耳。 夫不為所困,豈必舍天下事與夫道德文章功名貨利衣食而不顧哉?亦惟盡所當為。 其得失利害,未足攖我之心,強為其善,成功則天,此孟子所以告滕文也。 可見事至于極,雖聖賢亦惟任之而已。 況足下之事,尚未至于極哉。 天壤間自多樂趣,安用此長慼慼為耶!又如某事,嗣同不過隨意行之,初無成見,亦不預期其將來如何,純任自然,未必不合聖人絶四之道。 故遇事素無把握,惟發端則以此心有愧無愧為衡。 若某事,請代思之,其有愧乎?其無愧乎?至足下所慮,是誠不可解矣。 昌黎伯夷頌曰:舉世非之力行而不惑者,天下一人而已。 蓋古人以理為斷,不聞以人言為斷。 心為我之心,安能聽轉移于毀譽哉!倘足下必欲止此事,則請深思至理之極以相曉,便當伏首聽命也。 ○報劉淞芙書 淞芙仁兄足下,奉來教論陶靖節詩,與嗣同所見,若重規疊矩。 今更申之。 真西山稱陶公學本經術,最為特識。 足下所舉區區諸老翁云云。 他若道喪向千載,人人惜其情。 汲汲魯中叟,彌縫使其醇。 遙遙沮溺心,千載乃相關。 皆足為證,而嗣同尤有謬解,以謂陶公慷慨悲歌之士,非無意于世。 世以沖澹目之,失遠矣。 朱子據箕子荊軻諸篇,識其非沖澹人。 今案其詩,不僅此也。 本不植高原,今日復何悔。 明可以無死之故也。 若不委窮達,素抱深可惜。 懷寶而無其時也。 傷己感時,衷情如訴,真可以泣鬼神,裂金石。 興亡之際,蓋難言之。 使不幸居晉之高位,則錚錚以烈鳴矣。 今其詩又覺中正和平,斯其涵養深純,經術之效也。 張南軒譏其委心之言,不知皆其不得已而托焉者也。 且南軒能知其所委為何心乎?後此若王、孟、韋、柳、儲、蘇、特各各成家,于陶無涉。 淺者輒曰:原出於陶,真皮相之言也。 嘗謂學詩宜窮經,方不為浮辭所囿。 聞者或不信之。 今于陶公既驗其然矣。 即有宋儒先以性理為詩,至為才士訾詬。 然平心論之,惟《擊壤集》中有過于俚率者。 至于朱子陳白沙,于聲調排偶之中,仍不乏超然自得之致,此詣又何易幾及也。 同縣蔚廬瓣姜兩先生,實能出風入雅,振前賢未墜之緒。 瓣姜先生雅自秘惜,不欲以此皮膚粗跡,表衤暴於人,故傳鈔未廣。 以愚觀之,經義湛深,柴桑後未嘗有也。 蔚廬先生稱心而言,絶無依傍,雍容真摯,適肖其中之所存。 《翠華》、《黃屋》、《屯蒙隱見》諸篇,非學窮奧域,貫徹天人,亦烏能言之。 我輩兀兀雕鎸聲律,殆終無以企之矣。 謹檢以呈閲。 惟知德者乃能知言,當不責其阿好。 嗣同昔有妄言,後世無樂,文辭即樂。 善察者不惟可得人品之高下,兼可卜世運之盛衰。 瓣姜先生致為賞嘆。 持此以觀兩先生詩,若《遣興》三十章,《海國》八章,匪風無王,下泉無霸,諷詠三複,不知涕之何從!《海國》猶顯,《遣興》志文俱晦,在作者久官京朝,詞無泛設,然亦斷不肯自言其不得已之故。 以意逆志,十僅得二三,遂已感人若此。 巢居知風,穴居知雨,哀思之音,發於賢者,此殆非天下之小故。 夫以兩先生之才,使不得為《關雎》、《鹿鳴》之聲者,時為之也。 悲夫! 嗣同於韻語,初亦從長吉飛卿入手,轉而太白,又轉而昌黎,又轉而六朝,近又欲從事玉,特苦不能豐腴。 類皆抗而不能墜,闢而不能翕。 拔起千仞,高唱入雲,瑕隙尚不易見。 迨至轉調旋宮,徒然入破,便綳弦欲絶,吹打欲裂,猝迫卞隘,不能自舉其聲。 不得已而強之,則血湧筋粗,百脈騰沸,岌岌無以為繼。 此中得失,惟自知最審,道之最切。 今時暫輟不為,別求所以養之者,必且所異。 不然,匪惟寡德之征,抑亦薄福之象。 尊師巨湖山樵,亦覺微有此失。 無此失而又不靡薄者。 唐初四傑,宋初西崑,明初青邱,國初漁洋,開國隆盛之時,順氣成象,萬物昭蘇,確有朕兆,不可誣也。 昧者求其故不得,乃泥于一句一字之險夷華樸,以為吉凶芙祥之占,其于聲音之道奚當哉!由斯以談,則《擊壤集》之俚率,要未可全非。 而陶公益倜乎遠矣!譚嗣同謹上。 ○上歐陽瓣姜師書 第264頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第264頁