然則,練兵當若何?曰:陸營必廢弓矛,水師必廢艇舶,而一以槍炮為先,輪船為尚。 然後兵可強也。 其為兵曰步兵騎兵,其為隊曰槍隊炮隊。 平日練之,自無不精。 臨時用之,自無不准。 而後命中及遠,足以攻堅而蹈瑕。 水師則首在乎駕駛,必其能沖涉波濤,稔悉台颶,測量風雲沙綫,足寄以眾人之命,乃可充其任也。 其船之小者,用於內河。 船之大者,用於沿海。 至鐵甲戰艦,用以守禦,無不資水火二氣之力,而專恃雙輪之迅駛。 惟其駕之已稔,自必操之在握。 而後渡海入洋,足以禦風而破浪。 陸營水師之練兵,一以西法為南針。 必使心志定,步法齊,隊伍肅,常若臨大敵而可用也。 此外汰冗兵,減軍額,厚餉糈,俾足以養贍其身家,駐防之兵,居于營屋,一仿西國之制度。 然後營泛各兵,方非虛設。 兵勇之外,益以團練。 依古守望相助之法,平日按期練兵,無得間斷。 而近地團練民兵,亦可入而習學。 如是則兵皆可用之兵,民皆可用之民。 一旦有事,不至于倉皇無措。 而民與兵和,兵與民習,亦不至兵民相陵,致生事端。 能如是而兵不強者,吾弗信也。 然則,設立學校,以收教士之實效,當若何?曰學校書院之設,當令士子日夜肄習其中,必學立藝成而後可出也。 其一曰文學,即經史掌故詞章之學也。 經學俾知古聖緒言,先儒訓詁,以立其基。 史學俾明於百代之存亡得失,以充其識。 掌故則知古今之繁變,政事之紛更,制度之沿革。 詞章以紀事華國而已。 此四者,總不外乎文也。 其二曰藝學,即輿圖,格致,天算,律例也。 輿圖能識地理之險易,山川之厄塞,格致能知造物製器之微奧,光學化學,悉所包涵,天算為機器之權輿,律例為服官出使之必需,小之定案決獄,大之應對四方,折衝樽俎。 此四者,總不外乎藝也。 文藝兩端,皆選專門名家者,以為之導師,務歸實用,不尚虛文,辨論時事,直言極諫。 此二者以覘其作吏之斷裁,立朝之風節而已。 於是士有以教,亦有以養,自無不奮矣。 此外則有武備院,藝術院,用之教武科營弁,使之各成其材。 然則,廢律例之繁文,而用律例之精意,當若何?曰:今天下之所謂吏者,必盡行裁撤而後可。 內自京師外至直省,大自六部,小至州縣,舉二百餘年來,牢不可破之積習,悉一掃而空之。 而以為士之明習律例者,以充其任。 甄別其勤惰,考校其優劣。 三年無過,授以一官以鼓勵之。 凡昔日拘文牽義,以一字為重輕,以片言為軒輊,得以上下其手者,悉付之於一炬而後大快。 州縣監獄,必大加整頓,罪囚拘繫,無得虐待,夏冬之間,所以體恤罪囚者,毋作具文。 州縣胥役,限以定數,毋得逾百人。 凡此者,皆所以擴清積弊也。 ○變法自強下 居今日而論中州大勢,固四千年來未有之創局也。 我中朝素嚴海禁,閉關自守,不勤遠略。 海外諸國,至中華而貢獻者,來斯受之而已。 未嘗遠至其地也。 以故天下有事,其危常系西北,而不重東南。 自與泰西諸國通商立約以來,盡舟航之利,歷環瀛之遠,視萬里有如咫尺,經滄波有同衽席。 國無遠近,皆得與我為鄰。 如英、如俄、如普、如法,皆歐洲強大之國也。 今以中國地圖按之,則俄處西北,最為逼近。 西南有英屬之印度,毗接雲南。 而法兵業駐越南,則南界又復連屬諸國。 並以大海為門戶。 輪船所指,百日可遍于地球。 於是縱橫出入,鑣鑣乎幾有與中國鼎立之勢,而有似乎春秋時之列國。 惟是中國方當發捻回苗之擾,前後用兵,幾二十餘年,甫經平定。 然則,以艱難拮据之際,而與方盛之諸強國相鄰,設非熟思審處,奮發有為,亟致富強以圖自立,將何以善其後乎? 夫風會既有不同,即時事貴知所變。 日本,海東之一小國耳。 一旦勃然有志振興,頓革平昔因循之弊,其國中一切制度,概法乎泰西,倣傚取則,惟恐其入之不深。 數年之間,竟能自造船舶,自製槍炮,練兵訓士,開礦鑄錢,並其冠裳文字屋宇之制,無不改而從之。 民間如有不願從者亦聽焉。 彼以為此非獨厚于泰西也,師其所長而掩其所短,亦欲求立乎泰西諸大國之間,而與之較長短,而無所餒也。 否則,行舟于海,彼則用輪,而我則用帆,遲速不同矣。 行兵於行陣,彼則用槍炮,而我則用刀矛,命中制勝,又不同矣。 彼以訓練節制之師,我以跳蕩拍張,漫無紀律之士當之,烏有不敗者哉!此強弱之不同也。 彼則出地寶,擴財源,而我任聽自然不知搜取,徒知征之於民而已。 此貧富之不同也。 故日本乃亟思變計也。 然則,我中國曷不反其道而行之哉? 第240頁完,請繼續下一頁。喜歡 寫心網 writesprite.com 作品,請記得按讚、收藏及分享
音調
速度
音量
語言
《晚清文選》
第240頁